ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Αργησε, αλλά δεν απογοήτευσε η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το πρωτοφανούς φιλοδοξίας σχέδιο της Επιτροπής, με τίτλο «Next Generation EU», περιλαμβάνει 500 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 250 δισ. σε δάνεια για τη διασφάλιση της συνοχής της Ε.Ε. και την προώθηση των στρατηγικών της προτεραιοτήτων. Οι επιπλέον πόροι θα αντληθούν από την Επιτροπή με την έκδοση ομολόγων διάρκειας έως 30 ετών, η αποπληρωμή του κεφαλαίου των οποίων θα ξεκινήσει το 2028, και θα διανεμηθούν στα κράτη-μέλη, τις περιφέρειες και τους τομείς της οικονομίας που έχουν πληγεί βαρύτερα από την κρίση.
Οι επιχορηγήσεις θα δοθούν σε βάθος τετραετίας μέσω προγραμμάτων του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για το 2021-27). Τα δάνεια θα δοθούν για τη χρηματοδότηση δημόσιων επενδύσεων, με ορίζοντα αποπληρωμής τα 20 έτη.
Το Next Generation EU των 750 δισ. θα πλαισιώσει έναν κοινοτικό προϋπολογισμό αξίας 1,1 τρισ. ευρώ σε βάθος επταετίας, με το συνολικό πακέτο να φτάνει το 1,85 τρισ. ευρώ. Η σημασία του σχήματος είναι ιστορική: όπως σημείωσε (μέσω Twitter) ο αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Delors στο Βερολίνο, Λούκας Γκούτενμπεργκ, «είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. προχωράει σε δαπάνες χρηματοδοτούμενες από ελλείμματα».
Πρόκληση
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ελλάδα θα λάβει 22,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 9,4 δισ. ευρώ σε δάνεια – που συνολικά ισοδυναμούν με το 1/6 του ΑΕΠ της χώρας το 2019. Ενα ποσό μεγάλο από τις αρχικές προσδοκίες, που υπήρχαν, που αποτελεί μεγάλη ευκαιρία αλλά και πρόκληση συνολικά για το πολιτικό σύστημα της χώρας να τα αξιοποιήσει ορθολογικά και για την ανόρθωση της οικονομίας. Βάσει της κλείδας κατανομής των 750 δισ., η μόνη χώρα που θα λάβει καθαρή βοήθεια που αντιστοιχεί σε μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ της είναι η Βουλγαρία.
Αντιστοίχως η Ιταλία θα λάβει 81,8 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 90,9 δισ. ευρώ σε δάνεια, ενώ η Ισπανία 77,3 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 63,1 δισ. σε δάνεια. Μόνο τρεις ακόμα χώρες (Γαλλία, Πολωνία και Γερμανία) θα λάβουν περισσότερα σε επιχορηγήσεις σε απόλυτους αριθμούς από την Ελλάδα – και ειδικά στην περίπτωση της Γερμανίας, το ποσό που θα λάβει (28,8 δισ.) είναι θεαματικά μικρότερο από την εικαζόμενη συνεισφορά της στο πακέτο.
Ο τουρισμός
Το πόσο ευάλωτη είναι η χώρα μας στην κρίση του κορωνοϊού αναδεικνύεται από έγγραφο της Επιτροπής που εκτιμά ότι η πτώση της τουριστικής δραστηριότητας στο β΄ τρίμηνο του 2020 είναι «μεγαλύτερη από 70%» σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι, ενώ η αντίστοιχη πτώση στο τρίτο τρίμηνο αναμένεται να φτάσει το 50%.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Επιτροπής, οι απώλειες μετοχικών κεφαλαίων που θα υποστεί φέτος ο κλάδος του τουρισμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, κυμαίνονται από 171 δισ. ευρώ στο βασικό σενάριο έως 285 δισ. ευρώ στο αρνητικό σενάριο. Οι επενδυτικές ανάγκες του ευρωπαϊκού τουρισμού για την περίοδο 2020-21 εκτιμάται ότι θα φτάσουν τα 161 δισ. ευρώ.
Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι οι χώρες με μεγάλο αριθμό μικρών και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων θα πληγούν δυσανάλογα (η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο σχετικό ποσοστό στην Ε.Ε.).
Η Ιταλία και η Ισπανία, οι χώρες που με οικονομικά και υγειονομικά κριτήρια έχουν πληγεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στην Ε.Ε. από τον κορωνοϊό, θα λάβουν συνδυαστικά το 42% των 750 δισ. ευρώ. Δέκα χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία και οι τέσσερις «φειδωλοί» (Αυστρία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία), δεν προβλέπεται να πάρουν δάνεια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι το Next Generation EU θα αυξήσει το ΑΕΠ της Ε.Ε. κατά 1,75% το 2021 και το 2022, ποσοστό που θα αυξηθεί στο 2,25% το 2024.
Μεσοπρόθεσμα, το πακέτο προβλέπεται να δημιουργήσει 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Ο δύσκολος δρόμος προς την τελική συμφωνία
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κάλεσε τους Ευρωπαίους να «παραμερίσουν τις παλιές προκαταλήψεις» και να στηρίξουν το «Next Generation EU». Σε ένα σαφές νεύμα προς τους «φειδωλούς 4», η Επιτροπή δέχεται ότι η κατάργηση των rebates θα επιβάρυνε «δυσανάλογα» ορισμένα κράτη-μέλη την περίοδο 2021-7, άρα προτείνει να αφεθεί για αργότερα.
Ωστόσο, η πρώτη αντίδραση από ολλανδικής πλευράς –της σημαντικότερης χώρας μεταξύ των «4»– ήταν ενδεικτική της μάχης που θα επακολουθήσει: «Οι θέσεις [διαφορετικών χωρών] απέχουν πολύ μεταξύ τους και απαιτείται ομοφωνία· συνεπώς οι διαπραγματεύσεις θα πάρουν χρόνο», σημείωσε Ολλανδός αξιωματούχος. «Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αυτή η πρόταση θα είναι το σημείο κατάληξης αυτών των διαπραγματεύσεων».
Για την έκδοση και την εξυπηρέτηση του νέου χρέους, η Επιτροπή προτείνει την αύξηση της οροφής των ίδιων πόρων του ΠΔΠ (το μέγιστο ποσό που μπορεί να αιτηθεί από τα κράτη-μέλη για δαπάνες του προϋπολογισμού) στο 2% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (GNI) της Ε.Ε. Θα είναι η πρώτη φορά –με την εξαίρεση μικρών ποσών που δόθηκαν σε τρίτες χώρες μέσω του προγράμματος Macro Financial Assistance– που η Επιτροπή θα δανειστεί για να δώσει επιχορηγήσεις, όχι δάνεια.
Οπως αναφέρει κοινοτική αξιωματούχος, κατόπιν εντατικών διαβουλεύσεων της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με όλα τα κράτη-μέλη, απορρίφθηκε η ιδέα έκδοσης από την Επιτροπή «ομολόγων εις το διηνεκές» (perpetual bonds), ως πολιτικά μη εφικτών και νομικά επισφαλών.
Η Επιτροπή προτείνει τα νέα κοινοτικά έσοδα που θα επιτρέψουν την αποπληρωμή του κοινού χρέους να προκύψουν: από την επέκταση του συστήματος εμπορίας ρύπων της Ε.Ε. στους κλάδους της ναυτιλίας και των αερομεταφορών, που εκτιμάται ότι μπορεί να αποφέρει 10 δισ. ευρώ ετησίως· από τη «διασυνοριακή προσαρμογή άνθρακα» (τον νέο φόρο για την αποτροπή εξόδου παραγωγικών μονάδων προς χώρες με πιο χαλαρή περιβαλλοντική νομοθεσία), με προσδοκώμενα έσοδα 5-14 δισ. ετησίως· από εισφορές επί του κύκλου εργασιών μεγάλων επιχειρήσεων (10 δισ.)·και από τη φορολόγηση των ψηφιακών επιχειρήσεων, που ώς τώρα έχει αποδειχθεί αδύνατον να συμφωνηθεί (1,3 δισ.).
Οπως εκτιμούν στην Επιτροπή, πρέπει να υπάρξει συμφωνία για τη «γενική αρχιτεκτονική» του νέου ΠΔΠ και του «Next Generation EU» το συντομότερο δυνατόν – «έως τον Ιούλιο», αναφέρει υψηλόβαθμη κοινοτική αξιωματούχος. Μόνο έτσι θα υπάρξει χρόνος για να επικυρωθεί στα Κοινοβούλια των κρατών-μελών η νέα Απόφαση Ιδιων Πόρων που θα επιτρέψει την αύξηση της οροφής τους, αλλά και να εγκριθούν, με τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα πολυάριθμα κλαδικά προγράμματα που συναποτελούν το ΠΔΠ, ώστε ο νέος προϋπολογισμός και το εργαλείο Ανάκαμψης να είναι διαθέσιμα την 1.1.2021. Σε ερώτηση της «Κ» για το πόσο ρεαλιστικό είναι το χρονοδιάγραμμα, ο επίτροπος Προϋπολογισμού Γιοχάνες Χαν παραδέχθηκε ότι αποτελεί μία «πολιτική και επιχειρησιακή πρόκληση» να ολοκληρωθούν έγκαιρα οι διαδικασίες στα 27 κράτη-μέλη.
Αναγνωρίζοντας την επείγουσα ανάγκη στήριξης των πιο αδύναμων οικονομιών από φέτος, η Επιτροπή προτείνει ταυτόχρονα την αύξηση των διαθέσιμων πόρων του τρέχοντος ΠΔΠ για το 2020 κατά 11,5 δισ. ευρώ, χρηματοδοτούμενη από αυξημένους ίδιους πόρους και υψηλότερες εθνικές συνεισφορές. Το μέτρο αυτό, το οποίο ιδανικά θα επιτρέψει την αποδέσμευση επιπλέον κονδυλίων από την 1η Σεπτεμβρίου, απαιτεί ομόφωνη συμφωνία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα 11,5 δισ. θα κατευθυνθούν κυρίως στο εργαλείο φερεγγυότητας, αλλά και στο React-EU και το πρόγραμμα εξωτερικής δράσης.
Το ευρύτερο ΠΔΠ
Η πρόταση της Κομισιόν για το ΠΔΠ είναι παρεμφερής με αυτήν που κατέθεσε ο Σαρλ Μισέλ τον Φεβρουάριο, ύψους 1,1 τρισ. ευρώ, αλλά με «χειρουργικές παρεμβάσεις», όπως ειπώθηκε από αρμόδιους αξιωματούχους. Ο λόγος της υιοθέτησης σε μεγάλο βαθμό της πρότασης Μισέλ είναι ότι αυξάνει τις πιθανότητες για επιτάχυνση και ευτυχή κατάληξη της διαπραγμάτευσης. Τονίζεται πάντως ότι η πρόταση της Επιτροπής είναι «πολύ πιο ευέλικτη», με διευρυμένη χρήση «ειδικών εργαλείων», εκτός του ΠΔΠ, το οπλοστάσιο των οποίων μπορεί να αυξηθεί ταχέως σε περιόδους εκτάκτου ανάγκης.
Ενδιαφέρον για την Αθήνα είναι ότι αυξάνονται σημαντικά και οι πόροι για τη μετανάστευση και τη φύλαξη των συνόρων, από 21,9 σε 31,1 δισ. ευρώ.
