Το 1962 με πρωτοβουλία του τότε προέδρου των ΗΠΑ του Τζον Κέννεντυ τίθενται οι βάσεις της παγκοσμιοποίησης μέσω του πρώτου κύματος της θεαματικής απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου των βιομηχανικών αγαθών.
Χρειάστηκαν τριάντα περίπου χρόνια έτσι ώστε το κύμα αυτό να επεκταθεί και στην απελευθέρωση του εμπορίου των αγροτικών προϊόντων όπως και των υπηρεσιών. Με αυτούς τους μεγαλεπήβολους στόχους –που δεν ήταν και οι μόνοι– έκλεισε στο Μαρρακές του Μαρόκου το 1994, ο πολυμερής Γύρος των διεθνών διαπραγματεύσεων, ο ονομαζόμενος «Γύρος της Ουρουγουάης». Τότε δημιουργήθηκε και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) στη θέση της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (GATT).
Οι προσπάθειες όμως αυτές, που στόχευαν στην αύξηση των κερδών ήθελαν φινίρισμα. Έτσι ένας νέος γύρος διεθνών διαπραγματεύσεων άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Στο νέο αυτό γύρο τον ονομαζόμενο «Γύρο της Ντόχα» τέθηκε επί τάπητος και η νέα δομή της ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων, ανειδίκευτων και μη από τις αναπτυσσόμενες στις βιομηχανικές χώρες. Η συμπίεση των μισθών, μέσω της άφθονης προσφοράς της εργασίας χωρίς εμπόδια ανάμεσα στα κράτη, ήταν ο παρεπόμενη εξέλιξη μιας τέτοιας πρότασης.
Η αναδιάταξη των δυνάμεων στον γεωπολιτικό χάρτη της παραγωγής στην ανοιχτή χωρίς φραγμούς αγορά, εισήγαγε λοιπόν σταδιακά την υποτίμηση του κόστους σε όλη την έκταση της αλυσίδας της αξίας. Οι μισθοί είναι το προπέτασμα μιας τέτοιας τάσης. Οι καμπύλες του κέρδους είναι αυτές που μετράνε από οτιδήποτε άλλο.
Στις ημέρες μας έχουμε μια νέα βίαια ολική επανεκκίνηση της παγκόσμιας οικονομίας. Τα φθηνά χέρια αφθονούν πλέον στον πλανήτη οπότε οι χαμηλότεροι μισθοί απειλούν να έρθουν στο προσκήνιο κτίζοντας έτσι μια νέα ισορροπία τρόμου. Είναι η κρίση που έψαχνε το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Ο Κορωνοϊός ήρθε ως δώρο εξ ουρανού!
Και σε όλο αυτό το πανδαιμόνιο και σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα έρχεται να εξυπηρετήσει τους στόχους της παγκοσμιοποίησης. Μπορεί η άποψη αυτή να ηχεί ως κυνική, εκφράζει όμως την ωμή πραγματικότητα.
Πράγματι, οι μετακινήσεις είτε νόμιμων είτε παράνομων εργαζομένων και προσφύγων προκαλούν τις ακόλουθες εξελίξεις στις αναπτυγμένες χώρες όπου φιλοξενούνται:
Στην πρώτη περίπτωση, εμποδίζεται η άνοδος των αμοιβών της εργασίας ενώ προκαλείται η μείωση τους στη δεύτερη.
Κι εδώ βέβαια συγκρούεται η αλληλεγγύη που δείχνουν οι λαοί σε κάθε απελπισμένο πρόσφυγα-μετανάστη με την τάση για όλο και πιο ισχυρή διεθνοποίηση της εργασίας, εξέλιξη που ασκεί πιέσεις στους μισθούς. Κατ’ άλλους όμως οι δυο αυτές τάσεις συμπορεύονται και καταλήγουν στον ίδιο στόχο: Στην όλο και πιο φθηνή εργασία στο όνομα της ισχυροποίησης των κερδών.
Από τα προαναφερθέντα εξαιρούνται φυσικά οι πρόσφυγες με υψηλό εισόδημα. Αυτοί μετέφεραν έγκαιρα τα χρήματά τους αλλού (π.χ. 80 δις δολάρια οι καταθέσεις Σύρων στη Γερμανία) ή έκαναν επενδύσεις στις χώρες υποδοχής (π.χ. Σύροι πρόσφυγες, 1 δις δολάρια επενδύσεις στην Τουρκία, 750 εκ. δολάρια στην Αίγυπτο). Σε κάποιες περιπτώσεις μερίμνησαν τα κράτη υποδοχής για την προσέλκυσή τους.
Κι όλα όσα συμβαίνουν, δηλαδή η επερχόμενη ύφεση λόγω Κορωνοϊού, σε συνδυασμό με την έξαρσή του προσφυγικού-μεταναστευτικού και την ομπρέλα της διεθνοποίησης της εργασίας, αν και φαίνονται ως γεγονότα ασύνδετα μεταξύ τους, στην ουσία δεν είναι. Θέτουν τον πλανήτη σε άλλη τροχιά, όπου στο όνομα του κέρδους, οι κυρίαρχοι των αγορών του χρήματος πατούν αυτήν την φορά σε δυο βάρκες κρατώντας με τα χέρια μια τρίτη:
Από τη μια, πατούν στις ευκαιρίες-κέρδη που προσφέρουν τα απαξιωμένα-ξεφουσκωμένα χρηματιστήρια και οι νέες αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, που είχαν πιάσει πάτο. Από την άλλη στην άφθονη φθηνή εργασία των μεταναστευτικών-προσφυγικών ρευμάτων, σε συνδυασμό με την όλο και ισχυρότερη τάση διεθνοποίησης της εργασίας.
Οπότε οι υποστηριχτές του άνευ όρων ανοίγματος των συνόρων ας προσέξουν μήπως και γίνονται το φερέφωνο της πιεστικής τάσης αύξησης των κερδών που ασκείται μέσα από την άφθονη και φθηνή εργασία των προσφύγων-μεταναστών.
Ο σεβασμός της ζωής των προσφύγων-μεταναστών και η τήρηση των όσων προβλέπονται από τις Σύμβαση της Γενεύης του 1951 είναι η μια πλευρά του ποταμιού. Η προστασία του εισοδήματος των εργαζομένων των αναπτυγμένων κρατών, όπου κι ανήκουμε ως χώρα, είναι η δεύτερη.
Στο πλαίσιο αυτό και έχοντας υπό όψη το ζοφερό μέλλον της οικονομίας και τον ήδη υψηλό αριθμό των προσφύγων-μεταναστών στη χώρας μας ο περιορισμός των προσφυγικών-μεταναστευτικών ρευμάτων και η υπό εποπτεία διαμονή τους με σκοπό την μη εμπλοκή τους στην αγορά εργασίας αποτελεί αναγκαιότητα.
Αν στο πρόβλημα αυτό προστεθούν και οι γεωπολιτικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούνται πίσω από το προσφυγικό-μεταναστευτικό, τότε η λύση του παζλ στις ημέρες μας είναι δυσκολότερη.
Τέλος, λύση στην ανισοκατανομή των προσφύγων-μεταναστών της περιόδου, δίνει το Άρθρου 80 της Συνθήκης και την Λειτουργία της ΕΕ σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται ρητά η «δίκαιη κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών-μελών…και μεταξύ άλλων και στο οικονομικό…» στο θέμα του προσφυγικού. Αν η Επιτροπή και το Συμβούλιο της ΕΕ αδυνατούν να το εφαρμόσουν, τότε τον λόγο έχει του Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Του Δημήτρη Μάρδα Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ και π. Αν. Υπουργού Οικονομικών
