Το αναδρομικό αφιέρωμα στον Ντίκο Βυζάντιο από το Ιδρυμα Ε&Β Γουλανδρή στην Άνδρο αποτελεί έναν οφειλόμενο φόρο μνήμης στον διακεκριμένο ζωγράφο της διασποράς, ο οποίος επί μισό και πλέον αιώνα διέπρεψε στο εικαστικό καλλιτεχνικό προσκήνιο του Παρισιού.
Η έκθεση με τίτλο, Ντίκος (Κωνσταντίνος) Βυζάντιος «Ανεικονισμός και Παραστατικότητα» εγκαινιάζεται στο Ιδρυμα Γουλανδρή στην Ανδρο στις 30 Ιουνίου. Γιος του ζωγράφου Περικλή Βυζάντιου ανατράφηκε σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο επηρέασε ποικιλοτρόπως (στις μετέπειτα επιλογές του) τους πνευματικούς και καλλιτεχνικούς του προσανατολισμούς. Σε ηλικία 16 ετών έγινε δεκτός στην ΑΣΚΤ.
Τα δημιουργικά χρόνια στο Παρίσι
Τον Δεκέμβριο του 1945, αναγκάστηκε στον εκπατρισμό προκειμένου να αποφύγει τη δίνη του εμφυλιακού διχασμού.
Ήταν ο νεότερος μεταξύ των διακοσίων Ελλήνων επιβατών του θρυλικού μεταγωγικού Ματαρόα που οι δυο φιλέλληνες του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών Octave Merlier και Roger Milliex με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης του άνοιξαν τον δρόμο προς την ελευθερία της σκέψης.
Στο Παρίσι, που έμελλε να γίνει η άλλη του πατρίδα, από την πρώτη στιγμή γνώρισε τη θαλπωρή και την καθοδήγηση στο φιλόξενο περιβάλλον του Δημήτρη Γαλάνη. Σύντομα συνδέθηκε με φιλία με τον Alberto Giacometti και προϊόντος του χρόνου με καλλιτέχνες όπως τους P. Soulage, S. Poliakoff, Vieira da Silva και άλλους.
Ο καλλιτέχνης με το γοητευτικό όνομα που δεν ήταν ψευδώνυμο
Ποιος όμως είναι ο Βυζάντιος, με το γοητευτικό όνομα, που πολλοί στη Γαλλία το εκλάμβαναν ως ψευδώνυμο, ο οποίος συνέβη να είναι και ο νεότερος αυτής της μεγάλης συντροφιάς που επέλεξαν να γίνουν άποικοι μιας ονειρικής Ελλάδας;
«Ο Ευγένιος Ιονέσκο τον θεωρούσε «έναν από τους πιο πρωτότυπους, τους πιο λεπτούς και τους πιο γοητευτικούς ζωγράφους» που είχε γνωρίσει. Ποιες οι εκφραστικές του δυνατότητες; Τι είναι αυτό που τον ενέταξε ανάμεσα σε διακεκριμένα ονόματα του πνεύματος και της τέχνης;» αναρωτιέται μέσα από κείμενό του για την έκθεση ο Διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή, Κυριάκος Κουτσομάλλης.
«Κυρίαρχο προτέρημά του ήταν η ικανότητα να επιχειρεί υπερβάσεις και να αφουγκράζεται το πνεύμα των καιρών, αλλά και η σφοδρή αντισταθμιστική επιθυμία του να παραμένει στέρεα αγκιστρωμένος στο αποθεματικό της καταγωγής του και να ενώνει την πνοή, τη φλόγα, τη μνήμη της πατρίδας του με τον τόπο υποδοχής, τη Γαλλία· και ως Έλληνας να είναι παρών ώστε να συντελέσει, στο μέτρο των δικών του αρχών και δυνατοτήτων, στην ίδρυση του μεταπολεμικού κόσμου μέσα σ’ όλο τον αναβρασμό και την πολυπλοκότητα που τον χαρακτήριζε, όπως έλεγε και ο συνοδοιπόρος του Κορνήλιος Καστοριάδης» αναφέρει ο Κυριάκος Κουτσομάλλης.
Τρεις οι σταθμοί στο έργο του Ντίκου Βυζάντιου
Κατά την καλλιτεχνική του διαδρομή τρεις υπήρξαν οι σημαντικοί κύκλοι του έργου του:
1) Η αφαιρετική περίοδος η οποία διήρκησε μέχρι το 1972 και ολοκληρώθηκε με μια αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Galliera. (1945 – 1972)
2) Η περίοδος των μαυρόασπρων σχεδίων σε χαρτί τα οποία εγκωμίασε με ένα εμβριθές και διορατικό κείμενο ο φιλόσοφος Michel Foucault. (1972 – 1981)
3) Η περίοδος των ανθρωποκεντρικών συνθέσεων που άρχισε από το 1981 και διήρκεσε μέχρι το τέλος της ζωής του και παρουσιάστηκαν σε μια πλειάδα εκθέσεων διεθνώς. (1981 – 2007)
Στην Υδρα το πρώτο ταξίδι του επαναπατρισμού του
«Κατά την άφιξή του, το Παρίσι έχαιρε μιας εξαιρετικής συγκυρίας. Ήταν το κατεξοχήν κέντρο συνάντησης ανθρώπων της τέχνης οι οποίοι αναζητούσαν νέα δεδομένα και τρόπο ένταξής τους στις πρωτοποριακές ζυμώσεις. Οι Αμερικανοί, γοητευμένοι από τη ζωγραφική της δράσης (action painting), το dripping και τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, ταξίδευαν στην Ευρώπη αναζητώντας ιδέες και ερείσματα στα ευρωπαϊκά πρωτοποριακά πρότυπα. Καλλιτέχνες όπως ο Serge Poliakoff, ο Pierre Soulages, η Viera da Silva, o Nicolas de Staël, ο Jean Fautrier και ιδιαίτερα ο Alberto Giacometti, με τους οποίους ο Βυζάντιος συνδέθηκε, είναι βέβαιο ότι επηρέασαν τους αρχικούς αφαιρετικούς προσανατολισμούς του. Παρά τις επιρροές αυτές, το ανεικονικό διάβημά του παρέμεινε ιδιόμορφο και προσωπικό και τούτο διότι το γλωσσικό του ιδίωμα, αισθητά ή ανεπαίσθητα, παραπέμπει σε εικονογραφικές προσλήψεις του δικού του κόσμου» αναφέρει ο Κυριάκος Κουτσομάλλης.
«Δέκα χρόνια μετά τον εκπατρισμό του, το 1956, όταν κατάφερε να αποκτήσει διαβατήριο, έκανε το πρώτο ταξίδι του στην Ύδρα. Κατά ομολογία του, ήταν μια επιστροφή στις πηγές του εκθαμβωτικού φωτός της Ελλάδας. Το φως αυτό ένιωθε να εισβάλλει στη ζωγραφική του διαλύοντας και αλλοιώνοντας τα περιγράμματα, ακυρώνοντας τα όρια και μετασχηματίζοντας το ζωγραφικό αντικείμενο. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου, σε έκθεση που έγινε σ’ ένα νέο χώρο τέχνης στην Αθήνα, στην γκαλερί «Ζυγός», παρουσιάστηκαν επτά τοπία της Ύδρας για τα οποία η κριτική υπήρξε θετική» καταλήγει ο ο Διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή, Κυριάκος Κουτσομάλλης.
Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής στη Γαλλία
Έργα του περιλαμβάνονται στις συλλογές μεγάλων μουσείων της Ευρώπης. Η Γαλλική κυβέρνηση θέλοντας να εξάρει την συμβολή του στην τέχνη και θεωρώντας τον ως ένα σημαντικό εκπρόσωπο της École de Paris τον τίμησε απονέμοντάς του υψηλές διακρίσεις όπως του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής (Chevalier de la Légion d’Honneur) και αργότερα του Ιππότη Τεχνών και Γραμμάτων (Officier des Arts et des Lettres).
Ίδρυμα Β. & Ε. Γουλανδρή
Ντίκος (Κωνσταντίνος) Βυζάντιος «Ανεικονισμός και Παραστατικότητα»
Άνδρος, 30 Ιουνίου – 22 Σεπτεμβρίου 2019
Πηγή
