Ο ιός μείωσε τις εκπομπές σε επτά ευρωπαϊκές πόλεις

Μετά τον κορωνοϊό θα εγερθούμε σε έναν νέο κόσμο, υποστήριξαν πολλοί. Θα έχουν αλλάξει πολλά στην οικονομία, την παραγωγή, την εργασία, τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον, τις σχέσεις, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το παρόν και το μέλλον. Και ναι και όχι. Η ανθρωπότητα δεν μαθαίνει από τα λάθη της. Οταν ο κόσμος επιστρέψει στη μερική κανονικότητα, τα διάφανα νερά της Βενετίας ενδέχεται να θολώσουν ξανά, ο διαφανής αέρας του Πεκίνου να γίνει εκ νέου φαιός, το νέφος να επιστρέψει στις ελληνικές πόλεις. Και μάλιστα δριμύτερο.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Μελέτη η οποία διενεργήθηκε σε επτά ευρωπαϊκές πόλεις, από διεθνή ερευνητική ομάδα, έδειξε σαφή μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού λόγω COVID-19. Μία από αυτές τις πόλεις είναι το Ηράκλειο Κρήτης, στο οποίο μάλιστα κατεγράφη η υψηλότερη μείωση (75%). Οι λοιπές ευρωπαϊκές πόλεις είναι η Βασιλεία (μείωση 44% και 25%), το Βερολίνο (8%), η Φλωρεντία (45%) και το Πέζαρο (66%) στην Ιταλία, το Ελσίνκι (40%) και το Λονδίνο (48%). Στην ομάδα που διεξάγει την εν λόγω μελέτη συμμετείχαν από το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και Εφαρμογών σε Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον (http://rslab.gr) του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ, ο δρ Νεκτάριος Χρυσουλάκης, επικεφαλής του εργαστηρίου και ο μεταδιδακτορικός ερευνητής δρ Σταύρος Σταγάκης. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στον επίσημο δικτυακό τόπο του ICOS, του Διεθνούς Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης των Εκπομπών Διοξειδίου του Ανθρακα (https://www.icos-cp.eu/event/933), που αποτελεί κέντρο αναφοράς για όλους τους επιστήμονες στον κόσμο οι οποίοι ασχολούνται με την κλιματική αλλαγή.

Στην ομάδα που διεξάγει την εν λόγω μελέτη συμμετείχαν ο δρ Νεκτάριος Χρυσουλάκης (επάνω) και ο δρ Σταύρος Σταγάκης.

Οι επτά πόλεις διαθέτουν μικρομετεωρολογικούς πύργους για απευθείας μέτρηση της ροής CO2 από την τρισδιάστατη αστική επιφάνεια στην ατμόσφαιρα, σε τοπικό επίπεδο. «Το μέγεθος της μείωσης των εκπομπών CO2, ποικίλλει στις αστικές περιοχές που εξετάστηκαν, λόγω των διαφορετικών τοπικών χαρακτηριστικών και του διαφορετικού επιπέδου αυστηρότητας των περιοριστικών μέτρων σε κάθε χώρα. Ομως, σε όλες τις πόλεις διαπιστώθηκε μια σαφής χρονική σύνδεση της μείωσης των εκπομπών και των περιορισμών στην κυκλοφορία. Στο Ηράκλειο παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη μείωση των εκπομπών, καθώς ο μικρομετεωρολογικός πύργος του ΙΤΕ βρίσκεται σε μια περιοχή αμιγούς εμπορικής δραστηριότητας και έντονης κυκλοφορίας, παράγοντες που εξέλιπαν κατά την καραντίνα», εξηγεί ο δρ Νεκτάριος Χρυσουλάκης. «Σε παλαιότερη μελέτη μας, δημοσιευμένη σε επιστημονική επιθεώρηση το 2019, είχαμε δείξει ότι στην εμπορική περιοχή του Ηρακλείου περίπου το 70% των εκπομπών οφείλεται στην κυκλοφορία. Αναμέναμε, λοιπόν, μια μείωση αυτής της τάξεως κατά την περίοδο του αποκλεισμού, ποσοστό το οποίο επιβεβαιώθηκε από τις μετρήσεις (-75%). Στο Ελσίνκι, όπου δεν εφαρμόστηκαν τόσο αυστηρά μέτρα, παρά μόνον έγιναν συστάσεις, η μείωση δεν ήταν τόσο μεγάλη. Το ίδιο και στη Φλωρεντία, αλλά για άλλους λόγους. Μολονότι η πόλη έζησε το ίδιο lockdown με το Ηράκλειο, μεγάλο μέρος των εκπομπών της προήλθε από τις κεντρικές θερμάνσεις των κτιρίων που δεν εξέλιπαν με την καραντίνα, καθώς οι άνθρωποι έμειναν στα σπίτια τους, ενώ στο Ηράκλειο δεν υπήρξαν σημαντικές εκπομπές από τις κεντρικές θερμάνσεις, εξαιτίας της υψηλής τιμής του πετρελαίου (μέχρι την υγειονομική κρίση) και της στροφής των κατοίκων στον ηλεκτρισμό για θέρμανση. Επειτα στο Ηράκλειο δεν υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη για συνεχή κεντρική θέρμανση».

Πολύτιμες μετρήσεις

Αν και η μείωση που παρατηρήθηκε δεν είναι αρκετά ισχυρή για να είναι ανιχνεύσιμη σε πλανητική κλίμακα στην ατμόσφαιρα, σε τοπική κλίμακα μπορούν να παρατηρηθούν σημαντικές αλλαγές στις εκπομπές. Οπως εξηγεί ο κ. Χρυσουλάκης, «οι μικρομετεωρολογικοί πύργοι, έχουν ναι μεν τοπική εμβέλεια, ωστόσο καταγράφουν τις εκπομπές του CO2 (πάνω στις οποίες στηρίζεται όλη η νομοθεσία για το φαινόμενο του θερμοκηπίου), οι οποίες δεν μπορούν να μετρηθούν με τόση λεπτομέρεια (στον χώρο και στον χρόνο) από τους δορυφόρους, όπως π.χ. οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του αζώτου από τον Sentinel-5P, που έχει δώσει εικόνες για μείωση ρύπανσης. Επιπλέον, οι πύργοι αυτοί μετρούν τις εκπομπές CO2 συνεχώς, σε πραγματικό χρόνο, “συλλαμβάνοντας” τις αιφνίδιες αλλαγές».

Πρέπει να σημειώσουμε ότι μόνιμους μικρομετεωρολογικούς πύργους δεν διαθέτουν όλες οι ευρωπαϊκές πόλεις, όπως οι προαναφερθείσες επτά. Σύντομα το ΙΤΕ θα τοποθετήσει στο Ηράκλειο έναν δεύτερο μικρομετεωρολογικό πύργο, σε οικιστική περιοχή, ώστε να μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για την πόλη με μεγαλύτερη ακρίβεια. Το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης, το οποίο διαθέτει μια ακριβή 3D αποτύπωση του Ηρακλείου, απαραίτητη για την εκτίμηση των εκπομπών CO2 από τις καταγραφές των οργάνων του πύργου, αξιοποιεί επίσης σε παρατηρήσεις της Γης μικρούς δορυφόρους, αερομεταφερόμενους αισθητήρες, drones και συστήματα εδάφους, τόσο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή όσο και για την αστική ανάπτυξη και τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

Τι προβλέπει ο κ. Χρυσουλάκης για τη συνέχεια; «Αναμένουμε, με την άρση των περιορισμών, οι εκπομπές να αυξηθούν παρουσιάζοντας τιμές ακόμη υψηλότερες από εκείνες της περιόδου πριν από το lockdown, στο Ηράκλειο και αλλού. Εχουμε κάνει την υπόθεση ότι λόγω των προφυλάξεων, του μέτρου της κοινωνικής αποστασιοποίησης, θα γίνει μικρότερη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς και μεγαλύτερη του Ι.Χ. Είναι μια λογική υπόθεση, που πιστεύουμε ότι θα επιβεβαιωθεί από τις μετρήσεις. Η επιστημονική μου διαίσθηση λέει ότι στο Ηράκλειο θα είναι ξεκάθαρη αυτή η μεγαλύτερη του συνήθους αύξηση των εκπομπών CO2 λόγω του προφίλ της πόλης, όπου το 70% των εκπομπών οφείλεται στην κυκλοφορία. Στη Φλωρεντία ή στη Βασιλεία, η κυκλοφορία των Ι.Χ. θα αυξηθεί, αλλά λόγω του ότι δεν θα λειτουργούν πλέον οι κεντρικές θερμάνσεις, η τελική αύξηση δεν θα είναι τόσο σαφής».