Πανελλήνιες: Πώς να προστατεύσουν την όρασή τους οι μαθητές

Οι έφηβοι που δίνουν Πανελλήνιες και μένουν με τις ώρες σκυμμένοι πάνω από τα βιβλία τους ή/και διαβάζοντας στην οθόνη του υπολογιστή, του τάμπλετ ή του κινητού τους έχουν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν προβλήματα με την όρασή τους.

Τα προβλήματα αυτά μπορεί να είναι απόρροια της κούρασης των ματιών και της ξηροφθαλμίας, αλλά συνήθως είναι παροδικά και υποχωρούν όταν σταματήσει το διάβασμα. Μερικές φορές, όμως, επιμένουν και μπορεί να διαταράξουν ή να μειώσουν την οπτική ικανότητα. Επιπλέον, αν δεν αντιμετωπιστεί η αιτία τους, μπορεί να επιδεινωθούν.

Σαν να μην έφταναν όλ’ αυτά, μακροπρόθεσμα το συνεχές διάβασμα ανοίγει το δρόμο για την αύξηση της μυωπίας. Και αυτό διότι απαιτεί σταθερή εστίαση των ματιών σε αντικείμενα που βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση.

Τα ύποπτα συμπτώματα

Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, η κόπωση των ματιών είναι συχνό φαινόμενο ανάμεσα στους μαθητές που δίνουν Πανελλήνιες. «Αποτελεί άμεση συνέπεια του πολύωρου διαβάσματος, ειδικά σε χώρο που δεν φωτίζεται σωστά, με οθόνες ακατάλληλες ή/και σε ένα περιβάλλον που δεν είναι εργονομικό», λέει. «Μάλιστα, ευθύνεται για τα περισσότερα από τα οφθαλμολογικά συμπτώματα που παρουσιάζουν οι μαθητές».

Στα συμπτώματα αυτά συμπεριλαμβάνονται ξηρότητα και κνησμός (φαγούρα) στα μάτια, τα οποία μπορεί να είναι κόκκινα ή ερεθισμένα. Μπορεί επίσης να αναπτυχθεί:

• Δακρύρροια
• Θόλωμα της όρασης
• Ευαισθησία στο φως
• Αίσθημα καύσου (κάψιμο)
• Δυσκολία στην εστίαση των ματιών

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να συνοδεύονται από πονοκεφάλους, πόνο στον αυχένα, τους ώμους ή τη ράχη, ακόμα και από δυσκολίες στον ύπνο και γενικευμένη καταπόνηση.

Οι μαθητές με μυωπία, αστιγματισμό

Η κόπωση των ματιών είναι πιο συχνή στους μαθητές με διαθλαστικές ανωμαλίες, όπως η μυωπία ή ο αστιγματισμός. «Αν ένας μαθητής πάσχει από κάποια μικρού βαθμού διαθλαστική ανωμαλία για την οποία δεν φορά διορθωτικά γυαλιά, η κόπωση των ματιών μπορεί να επέλθει πιο σύντομα και να είναι πιο έντονη», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Ακόμα όμως κι αν ο μαθητής φορά διορθωτικά γυαλιά ή φακούς επαφής, μπορεί να την εκδηλώσει».

Πρόσθετο πρόβλημα δημιουργεί το γεγονός πως όταν διαβάζουμε ή γράφουμε βλεφαρίζουμε πολύ λιγότερο απ’ ό,τι όταν ασχολούμαστε με μακρινές δραστηριότητες. Μελέτες έχουν δείξει πως ειδικά όσοι διαβάζουν και γράφουν σε οθόνες, βλεφαρίζουν πέντε φορές λιγότερο από το φυσιολογικό. Όταν όμως δεν βλεφαρίζουμε επαρκώς, ξεραίνονται τα μάτια μας και μας ενοχλούν. Μπορεί επίσης να μην βλέπουμε καθαρά. Και αυτό επίσης είναι συχνό στους μαθητές που δίνουν Πανελλήνιες εξετάσεις.

Το πολύωρο διάβασμα, όμως, ενέχει έναν πρόσθετο κίνδυνο: να επιδεινωθεί η μυωπία. Πόσο μάλλον που οι μαθητές οι οποίοι συμμετέχουν στις Πανελλήνιες είθισται να έχουν αφιερώσει πολλούς μήνες ή και χρόνια στο πολύωρο διάβασμα.

Η συσχέτιση της μυωπίας με το διάβασμα

Πολλές μελέτες έχουν καταδείξει τη συσχέτιση της μυωπίας με το διάβασμα. Μία από τις πιο πρόσφατες πραγματοποιήθηκε το 2014 από επιστήμονες στη Γερμανία. Οι ερευνητές μελέτησαν σχεδόν 4.700 εθελοντές, ηλικίας 35-74 ετών. Η συχνότητα και η σοβαρότητα της μυωπίας βρέθηκε να επηρεάζονται σημαντικά από το μορφωτικό επίπεδο και πολύ λιγότερο από το οικογενειακό ιστορικό μυωπίας, το φύλο ή την ηλικία.

Ειδικότερα, όσο περισσότερα χρόνια είχαν καθίσει στα θρανία οι εθελοντές, τόσο πιθανότερο ήταν να πάσχουν από μυωπία. Πιο αναλυτικά:

• Από τους εθελοντές που είχαν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση, μόνο το 24% είχαν μυωπία.
• Σε όσους είχαν τελειώσει κάποια βασική επαγγελματική σχολή το αντίστοιχο ποσοστό ήταν περίπου 35%.
• Σε όσους είχαν τελειώσει το πανεπιστήμιο ήταν 53%.

Η μελέτη έδειξε ακόμα ότι οι βαθμοί της μυωπίας αυξάνονταν με κάθε πρόσθετο χρόνο σπουδών. Το εύρημα αυτό συνάδει με το γεγονός ότι η μυωπία, ιδιαίτερα η υψηλή (ή εκφυλιστική) μορφή της, σταθεροποιείται μετά την ενηλικίωση. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (ΑΑΟ) η σταθεροποίηση της υψηλής μυωπίας συμβαίνει στις ηλικίες 20 έως 30 ετών.

Τι να κάνουν οι μαθητές

Τα καλά νέα είναι ότι οι μαθητές που δίνουν Πανελλήνιες μπορούν να κάνουν πολλά για να προστατεύσουν την όρασή τους. Ο κ. Κανελλόπουλος συνιστά τα εξής:

• Να διαβάζουν σε ένα σωστά φωτισμένο δωμάτιο. Οι πηγές του φωτός δεν πρέπει να βρίσκονται πάνω από το κεφάλι των μαθητών, αλλά στο πλάι. Αν από το παράθυρο μπαίνει πολύ δυνατό φως, καλό είναι να μισοκλείνουν τα στόρια ή την κουρτίνα.
• Να εμποδίζουν τις αντανακλάσεις στην οθόνη του υπολογιστή (π.χ. με κατάλληλη τοποθέτησή της ως προς τις πηγές φωτισμού). Αν αυτό δεν είναι εφικτό, καλό είναι να επενδύσουν σε κάποιο αντιθαμβωτικό προϊόν (οθόνη ή φίλτρο).
• Να ρυθμίσουν την ένταση του φωτός. Ιδανική είναι όποια δεν ενοχλεί τον μαθητή στο διάβασμά του. Ωστόσο το ημίφως αλλά και το πολύ έντονο φως κουράζουν τα μάτια. Οι μαθητές δεν πρέπει να διαβάζουν το βράδυ με φακό ή μόνο με το φως από την οθόνη του υπολογιστή. Ούτε πρέπει να διαβάζουν στη βεράντα ή άλλο υπαίθριο χώρο όταν έχει πολύ ήλιο (η λάμψη του μπορεί να κουράσει τα μάτια τους).

Μπροστά στην οθόνη

• Να κάνουν διάλειμμα κάθε 20 λεπτά για 20 δευτερόλεπτα. Στο διάστημα αυτό πρέπει να κοιτάζουν κάτι που θα βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρων. Ιδανικά, να κοιτάζουν τον ορίζοντα έξω από το παράθυρο.
• Να έχουν το νου τους για να βλεφαρίζουν συχνά, ώστε να διατηρούν καλά ενυδατωμένα τα μάτια τους.
• Να μην σκύβουν προς την οθόνη, όσο βολικό κι αν τους φαίνεται αυτό.
• Να χρησιμοποιούν μεγάλη γραμματοσειρά όταν γράφουν στο κομπιούτερ (ειδάλλως να αυξήσουν το ζουμ).
• Να ρυθμίσουν προσεκτικά το contrast (αντίθεση) της οθόνης (δεν πρέπει να είναι πολύ φωτεινή, αλλά ούτε και σκούρα).
• Να φροντίσουν να γράφουν με μαύρα γράμματα σε λευκό φόντο (είναι η καλύτερη αντίθεση για τα μάτια).
• Αν έχουν τη δυνατότητα, καλό είναι να τυπώνουν κάποια κείμενα ώστε να τα διαβάζουν σε χαρτί (έτσι θα αλλάζει και η στάση του σώματός τους).
• Να κάθονται με ίσια πλάτη και με το πάνω μέρος της οθόνης του υπολογιστή τους στο ίδιο επίπεδο με τα μάτια τους, ώστε να μην καμπουριάζουν.

Ο τρόπος ζωής

«Οι μαθητές πρέπει επίσης να θυμούνται ότι και ο τρόπος ζωής επίσης επηρεάζει την όραση», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι:

• Πρέπει να αποφεύγουν το κάπνισμα
• Πρέπει να τρώνε υγιεινά (χρειάζονται καθημερινά φρούτα και λαχανικά)
• Πρέπει να κοιμούνται αρκετά

Ειδικά όσον αφορά τον ύπνο πρέπει να γνωρίζουν ότι η έλλειψή του μπορεί να οδηγήσει σε σπασμούς των οφθαλμικών μυών, οι οποίοι είναι πολύ ενοχλητικοί. Η έλλειψη ύπνου μπορεί επίσης να επιδεινώσει την ξηροφθαλμία. «Το τελευταίο που χρειάζονται οι μαθητές που δίνουν Πανελλήνιες είναι να μην αποδώσουν καλά στο διαγώνισμά τους επειδή τους “έκαιγαν” τα μάτια τους και δεν τους επέτρεπαν να δουν καθαρά ή να συγκεντρωθούν», καταλήγει ο ειδικός.