Πόνος στη μέση: «Φάρμακο» η κίνηση, «φαρμάκι» η ακινησία

Ο πόνος στη μέση (οσφυαλγία) δεν χρειάζεται ακινητοποίηση στο κρεβάτι για να καταπραϋνθεί. Αντιθέτως, οι πάσχοντες πρέπει να κινητοποιούνται όσο πιο σύντομα μπορούν.

Αν και κάποτε οι γιατροί συνιστούσαν στους ασθενείς να περιορίζουν την κινητικότητά τους για να μην επιδεινωθούν τα συμπτώματά τους, τώρα πια ξέρουν ότι αυτή η σύσταση είναι λανθασμένη. Νεότερες μελέτες έχουν δείξει ότι περισσότερο θα ωφεληθούν οι πάσχοντες από έναν δραστήριο τρόπο ζωής.

Τα δεδομένα αυτά αντανακλώνται στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες προτρέπουν τους ασθενείς:

• Να παραμένουν δραστήριοι.
• Να ενδυναμώνουν τους μυς της μέσης, εκτελώντας αερόβιες ασκήσεις χαμηλής έντασης.

Όπως εξηγεί ο χειρουργός σπονδυλικής στήλης δρ Κωνσταντίνος Σταραντζής, πολλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αξία της κινητικότητας έναντι της ακινησίας.

Σε μία από αυτές έγινε ανασκόπηση 10 προγενέστερων μελετών. Οι επιστήμονες συνέκριναν την δραστηριότητα έναντι της ανάπαυσης σε ασθενείς με οσφυαλγία (πόνος στη μέση). Όπως διαπίστωσαν, υπήρχε μείωση του πόνου σε όσους παρέμειναν δραστήριοι παρά τον πόνο τους.

Σε μια άλλη μελέτη συμμετείχαν Ιάπωνες εργαζόμενοι με οξεία οσφυαλγία. Όσοι περιόρισαν την κινητικότητά τους εξαιτίας του πόνου, είχαν αυξημένες πιθανότητες υποτροπής ή εξέλιξης της κατάστασής τους σε χρόνια οσφυαλγία.

Οι συνέπειες της ακινησίας

«Η έλλειψη δραστηριότητας μπορεί να καταστήσει τους μυς αδύναμους και δύσκαμπτους», εξηγεί ο δρ Σταραντζής. «Μπορεί επίσης να βλάψει τους μεσοσπονδύλιους δίσκους. Η πολύωρη ακινησία είναι επίσης επιβλαβής για τους συνδέσμους και τους τένοντες, διότι χάνουν την ευελιξία τους και καθίστανται πιο επιρρεπείς σε τραυματισμούς. Χωρίς άσκηση, ο πόνος στη μέση μπορεί να παραταθεί ή ακόμη και να αυξηθεί, γεγονός που αποθαρρύνει περαιτέρω τα επίπεδα δραστηριότητας. Ωστόσο η άσκηση πρέπει να είναι χαμηλής έντασης, για να μην καταπονεί την σπονδυλική στήλη».

Η ιδανική αεροβική άσκηση που δεν καταπονεί τη σπονδυλική στήλη είναι το κολύμπι. Εξίσου αποτελεσματικά και ασφαλή, όμως, μπορεί να είναι το pilates και η yoga. Σταδιακά ο ασθενής μπορεί να βοηθηθεί από το ενδεδειγμένο για την περίπτωσή του φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα μυϊκής ενδυνάμωσης.

Το πρόγραμμα αυτό καταρτίζεται από τον ορθοπεδικό ιατρό σε συνεργασία με τον φυσικοθεραπευτή. Είναι εξειδικευμένο και εξατομικευμένο και αποσκοπεί στην αποφυγή, μελλοντικών υποτροπών και επιδείνωσης του πόνου στη μέση.

Οξύς και χρόνιος πόνος στη μέση

Ο πόνος στη μέση είναι πολύ συνηθισμένος. Οι περισσότεροι ενήλικες θα βιώσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας στη διάρκεια της ζωής τους, κατά τον δρα Σταραντζή. Υπολογίζεται ότι το 49-70% των ενηλίκων στη Δύση θα εκδηλώσουν κάποια στιγμή πόνο στη μέση. Καθημερινά, εξ άλλου, βασανίζεται από αυτόν το 12-30% των ενηλίκων.

Όταν ο πόνος στη μέση εκδηλώνεται ξαφνικά και δεν διαρκεί περισσότερο από έξι εβδομάδες χαρακτηρίζεται ως οξεία οσφυαλγία. Αν διαρκεί περισσότερο από έξι μήνες, χαρακτηρίζεται ως χρόνια οσφυαλγία.

Ο πόνος στη μέση μπορεί να είναι ειδικός και μη-ειδικός. Όταν δεν ανευρίσκεται κάποια δομική αιτία, η οσφυαλγία χαρακτηρίζεται ως μη-ειδική. Όταν όμως προκαλείται από υφιστάμενη πάθηση, χαρακτηρίζεται ως ειδική.

Για την οσφυαλγία ενοχοποιούνται:

• Η κληρονομικότητα
• Το φύλο
• Η προχωρημένη ηλικία
• Η παχυσαρκία
• Η γενική κατάσταση της υγείας.

Όμως, η καταπόνηση μυών και συνδέσμων είναι από τις συχνότερες αιτίες πόνου. Οι οδυνηροί μυϊκοί σπασμοί μπορεί να προκύψουν από επανειλημμένη άρση βάρους, απότομη κίνηση ή λανθασμένη στάση του σώματος.

Όταν ο πόνος στη μέση οφείλεται σε υποκείμενη πάθηση, η προβολή ή η ρήξη μεσοσπονδύλιου δίσκου είναι οι συνηθέστερες αιτίες. Ωστόσο, η σχέση αυτή δεν είναι απόλυτη: υπάρχει περίπτωση να μην προκαλέσει πόνο η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου, όπως λέγεται η πάθηση.

Οσφυαλγία μπορεί επίσης να προκληθεί από οστεοαρθρίτιδα. Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε σπονδυλική στένωση, δηλαδή σε μείωση του χώρου γύρω από τον νωτιαίο μυελό και τα νεύρα.

Άλλες αιτίες πόνου στη μέση είναι η αρθρική κύστη, η σκολίωση, η σπονδυλόλυση, η σπονδυλολίσθηση αλλά και η οστεοπόρωση.

Θεραπεία αναλόγως με την αιτία

Στο περίπου 90% των περιπτώσεων μη-ειδικής οσφυαλγίας, ο πόνος στη μέση είναι αγνώστου αιτιολογίας. Έτσι η διάγνωση τίθεται με τη μέθοδο του σταδιακού αποκλεισμού των πιθανών αιτιών.

Όπως εξηγεί ο δρ Σταραντζής οι τρεις κύριοι παράγοντες για τον προσδιορισμό της αιτίας είναι:

• Ο τύπος του πόνου (οξύς ή χρόνιος)
• Τα χαρακτηριστικά του (παράγοντες που τον επιδεινώνουν ή τον ανακουφίζουν, ένταση,  διάρκεια κ.λπ.)
• Ο εντοπισμός του (εάν περιορίζεται στη μέση ή αντανακλά και στο πόδι, οπότε ο ασθενής έχει και ισχιαλγία).

Η ειδική οσφυαλγία σχετίζεται με συμπτώματα που προκαλούνται από έναν συγκεκριμένο παθοφυσιολογικό μηχανισμό και αποτυπώνεται  ως μια δομική/ανατομική ανωμαλία με τις διάφορες απεικονιστικές μεθόδους.

Μελέτη στις ΗΠΑ έδειξε ότι στους πάσχοντες από ειδική οσφυαλγία, ο πόνος στη μέση οφείλεται:

• Στο 4% σε κάταγμα συμπίεσης
• Στο 3% σε σπονδυλολίσθηση
• Στο 0,7% σε όγκο ή μετάσταση
• Στο 0,3% σε αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
• Στο 0,01% σε λοίμωξη.

Η διαγνωστική διαδικασία επικεντρώνεται κυρίως στη διάκριση των ασθενών με ειδική ή μη ειδική οσφυαλγία. Ο ακριβής προσδιορισμός τίθεται κατόπιν κλινικής εξέτασης και διενέργειας απεικονιστικών εξετάσεων.

Καταλυτική η αρχική θεραπεία

Η αρχική, σωστή θεραπευτική προσέγγιση του περιστατικού είναι πολλές φορές καταλυτική για την οριστική αντιμετώπιση του πόνου. Η θεραπεία εξαρτάται από την πάθηση και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.

Για τη θεραπεία των πασχόντων από οξεία οσφυαλγία μη ειδικής αιτιολογίας, οι κατευθυντήριες οδηγίες συμπεριλαμβάνουν:

• Συμβουλές για επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες
• Αποφυγή της κατάκλισης
• Χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ) και ήπιων οπιοειδών για σύντομες περιόδους.

Για τη θεραπεία ασθενών με χρόνιο πόνο στη οσφυϊκή χώρα, συνιστώνται:

• Η χρήση ΜΣΑΦ
• Η κινησιοθεραπεία
• Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις.

Σε περίπτωση υποψίας ειδικών παθολογιών ή αν δεν υπάρξει βελτίωση μετά από 4 εβδομάδες, ο ασθενής παραπέμπεται σε ειδικό.