Πόνος στο πέλμα: Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες

Ο πόνος στο πέλμα είναι πολύ συχνός. Οκτώ στους δέκα ανθρώπους τον εκδηλώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους, με συνέπεια να επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητά της και η καθημερινότητά τους.

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Τα πέλματα απορροφούν τους κραδασμούς σε κάθε μας βήμα. Σηκώνουν 1,5 φορά το σωματικό βάρος μας όταν βαδίζουμε και δέχονται πιέσεις από σχεδόν… μισό εκατομμύριο κιλά για κάθε ώρα που τρέχουμε.

Κάθε πέλμα αποτελείται από 26 οστά, 33 αρθρώσεις και πέντε συνδέσμους, επομένως διαθέτει πολλές δομές που μπορεί να τραυματισθούν.

«Ο πόνος στο πέλμα είναι ένα από τα συχνότερα μυοσκελετικά προβλήματα. Δυστυχώς  πολλοί πάσχοντες υποφέρουν δίχως να απευθύνονται σε έναν ειδικό», λέει ο φυσικοθεραπευτής-χειροθεραπευτής Γιώργος Κακαβάς, από το Fysiotek Sports and Spine Lab. «Ωστόσο ο πόνος στο πέλμα δεν είναι ποτέ φυσιολογικός. Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία να ανευρίσκεται η αιτία του και να γίνεται η κατάλληλη θεραπεία».

Ποιες είναι, όμως, οι συνηθέστερες αιτίες του; «Είναι πολλές και διαφορετικές, και κάθε μία χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση», απαντά ο ειδικός. Από τις πιο συνηθισμένες είναι:

• Η πελματιαία απονευρωσίτιδα (εκδηλώνεται με πόνο στην φτέρνα)
• Η μεταταρσαλγία (πόνος στην περιοχή πριν από τα δάκτυλα του ποδιού)
• Η οπίσθια κνημιαία τενοντίτιδα (προκαλεί πόνο στην ποδική καμάρα)
• Το διάστρεμμα στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού
• Το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα (προκαλεί διάχυτο πόνο στο πέλμα).

Πελματιαία απονευρωσίτιδα (plantar fasciitis)

Οφείλεται σε φλεγμονή στην πυκνή, ινώδη ταινία που εκτείνεται σε όλο το πέλμα, ενώνοντας το οστό της πτέρνας με τα δάκτυλα. Υπολογίζεται ότι την εκδηλώνει το 10% του πληθυσμού.

Οι πάσχοντες από αυτήν μπορεί να πονάνε σε όλο το πέλμα, αλλά ιδιαίτερα στο εσωτερικό τμήμα της φτέρνας. Ο πόνος στο πέλμα είναι πιο συχνός το πρωί μόλις ξυπνήσουν. Επιδεινώνεται επίσης με την έντονη άσκηση, όπως το τρέξιμο. Μπορεί, όμως, και να εκδηλωθεί με απλές δραστηριότητες όπως η βάδιση.

Η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι πιο συχνή:

• Στις ηλικίες άνω των 40 ετών
• Σε όσους έχουν πλατυποδία
• Σε όσους εργάζονται ή έχουν ως χόμπι δραστηριότητες που απαιτούν πολύωρη ορθοστασία
• Στους αθλητές
• Στα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα.

Η αντιμετώπισή της συνίσταται σε ανάπαυση, παγοθεραπεία και φυσικοθεραπεία, με στόχο μείωση της φλεγμονής και κατ’ επέκταση του πόνου. «Κατά την αξιολόγηση πριν την φυσικοθεραπεία γίνεται έλεγχος της βιο-μηχανικής του άκρου πόδα, του αστραγάλου και γενικώς του κάτω άκρου, και ύστερα καθορίζονται οι κατάλληλες φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις», εξηγεί ο κ. Κακαβάς.

Μεταταρσαλγία (metatarsalgia)

Συνήθως σχετίζεται με ανατομικά προβλήματα του άκρου πόδα και του αστραγάλου. Είναι πιο συχνή σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως:

• Στους δρομείς (ειδικά όταν προπονούνται φορώντας ακατάλληλα υποδήματα)
• Στα άτομα άνω των 40 ετών
• Στα παχύσαρκα άτομα
• Στους πάσχοντες από αρθρίτιδα
• Σε όσους έχουν βράχυνση του αχιλλείου τένοντα

Η αντιμετώπισή της συμπεριλαμβάνει ανάπαυση, παγοθεραπεία και πιεστική περίδεση του ποδιού. Μπορεί να χρειασθεί ειδικά ορθωτικά πέλματα (πάτους) στα παπούτσια. Γίνεται επίσης ειδικά σχεδιασμένη φυσικοθεραπεία. Στόχος της είναι αφενός να διατηρηθεί η λειτουργικότητα της περιοχής και να αποφευχθεί η δυσκαμψία, αφετέρου να διορθωθεί το αίτιο του πόνου.

Αν τα ανατομικά προβλήματα της περιοχής είναι πολύ σοβαρά, ενδέχεται να χρειασθεί χειρουργική αντιμετώπιση.

Οπίσθια κνημιαία τενοντίτιδα (posterior tibial tendonitis)

Μπορεί να προκληθεί από οξύ τραυματισμό (π.χ. μια πτώση) που προκαλεί ρήξη ή φλεγμονή στον τένοντα του οπίσθιου κνημιαίου μυός.

Ο μυς αυτός εκτείνεται στο εσωτερικό τμήμα της κνήμης και ενώνεται με τα οστά του πέλματος κοντά στην ποδική καμάρα. Ο τένοντάς του μπορεί να τραυματιστεί και από την υπέρχρηση. Παραδείγματος χάριν σε ανθρώπους που ασχολούνται με αθλήματα υψηλής πρόσκρουσης (π.χ. μπάσκετ, τένις, ποδόσφαιρο).

Η οπίσθια κνημιαία τενοντίτιδα εκδηλώνεται συχνότερα στις γυναίκες και στις ηλικίες άνω των 40 ετών. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η υπέρταση.

Ο πόνος στο πέλμα γίνεται αισθητός στην εσωτερική πλευρά του και στον σύστοιχο αστράγαλο. Επίσης επιδεινώνεται με τη δραστηριότητα (πολλοί πάσχοντες δεν μπορούν να περπατήσουν ή να σταθούν για πολλή ώρα).

Και σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται ανάπαυση, ψυχρά επιθέματα, ορθωτικά πέλματα (πάτοι) στα παπούτσια και ειδική φυσικοθεραπεία. Ωστόσο η αποθεραπεία μπορεί να διαρκέσει αρκετό καιρό, όπως συμβαίνει με όλες τις τενοντίτιδες ειδικά όταν εμπεριέχουν ρήξη του τένοντα.

Μερικές φορές (π.χ. σε περίπτωση ολικής ρήξης του τένοντα) απαιτείται χειρουργική θεραπεία.

Διάστρεμμα στην βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού (turf toe)

Αναπτύσσεται έπειτα από βίαιη υπερέκταση του μεγάλου δακτύλου. Αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως σε αθλητές. Παραδείγματος χάριν, όταν ένας ποδοσφαιριστής αστοχήσει και αντί να κλωτσήσει τη μπάλα, κλωτσάει με δύναμη το έδαφος.

Ο τραυματισμός μπορεί να προκαλέσει ρήξη στον σύνδεσμο που υποστηρίζει την άρθρωση μεταξύ του δακτύλου και του ταρσού (λέγεται 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση). Ο ταρσός (κοινώς: κουντεπιέ) είναι το πάνω τμήμα του άκρου πόδα.

Το διάστρεμμα στη βάση του δακτύλου προκαλεί πόνο κατά τη βάδιση και το τρέξιμο, καθώς και μυϊκές κράμπες στο δάκτυλο.

Όπως σε όλες τις αθλητικές κακώσεις, έτσι και εδώ συνιστάται ανάπαυση, ψυχρά επιθέματα (παγοθεραπεία), συμπίεση και ανύψωση του ποδιού. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή στην περιοχή και να αποκαταστήσει σταδιακά την φυσιολογική κινητικότητα του προσβεβλημένου δακτύλου.

Σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα (tarsal tunnel syndrome)

Εκδηλώνεται όταν συμπιεστεί από οστό ή ιστό ένα κύριο νεύρο του ποδιού (λέγεται οπίσθιο κνημιαίο νεύρο). Η κατάσταση αυτή είναι αντίστοιχη με το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα στο χέρι.

Η εμφάνιση του συνδρόμου είναι πιο συχνή στα άτομα με πλατυποδία, αρθρίτιδα, έπειτα από έναν τραυματισμό (π.χ. διάστρεμμα αστραγάλου). Είναι επίσης πιο συχνή στους πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα (π.χ. διαβήτης).

Το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα προκαλεί πόνο ο οποίος συνήθως γίνεται αισθητός στην εσωτερική πλευρά του αστραγάλου και στο πέλμα. Ο πόνος άλλοτε είναι εντοπισμένος και άλλοτε εκτεταμένος (μπορεί να φτάσει μέχρι τα δάκτυλα). Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από:

• Αίσθημα καύσου (κάψιμο), «μυρμήγκιασμα» και μούδιασμα του άκρου πόδα ή του αστραγάλου
• Αδυναμία των μυών στο κάτω μέρος του ποδιού και στο μεγάλο δάκτυλο.

Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται με την ορθοστασία ή τη βάδιση και να υποχωρούν με την ανάπαυση. Μπορεί επίσης να διαταράσσουν τον ύπνο.

Η θεραπεία συμπεριλαμβάνει ανάπαυση, παγοθεραπεία, ακινητοποίηση και  φυσικοθεραπεία. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες να βελτιώσουν την λειτουργικότητά τους και να ανακτήσουν ταχύτερα τις δραστηριότητές τους. Το φυσικοθεραπευτικό πλάνο μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες που απελευθερώνουν το νεύρο, ασκήσεις για μυϊκή ενδυνάμωση, κινήσεις ισορροπίας και συγχρονισμού κ.λπ.

Μπορεί επίσης να απαιτηθούν ορθωτικά πέλματα στα παπούτσια, ώστε να υποστηριχθεί η ποδική καμάρα και να αποσυμπιεστεί η περιοχή.

Η φυσικοθεραπεία

«Η φυσικοθεραπεία είναι συχνά ένας από τους κύριους τρόπους αντιμετώπισης του πόνου στο πέλμα», τονίζει ο κ. Κακαβάς. «Ο πόνος στο πέλμα είναι δύσκολος στην διαχείρισή του και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα των ασθενών. Όποιος πάσχει από πόνο ο οποίος είναι οξύς ή επιμένει, πρέπει να απευθύνεται σε έναν ειδικό για αξιολόγηση. Μπορούμε να βοηθήσουμε σημαντικά τους ασθενείς μας να τον ξεπεράσουν και να επιστρέψουν στις φυσιολογικές δραστηριότητές τους».

Με την πρόοδο της τεχνολογίας υπάρχουν μέθοδοι, όπως η τεχνική fysiotek, που εντοπίζει την αιτία του πόνου και επιτρέπει να καταρτιστεί εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο, καταλήγει.