Πρόωρες εκλογές στην Ελλάδα, μία ιστορία 45 χρόνων με μόλις 3 «κερδισμένους»

Στην σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας και μετά την επταετία της Χούντας η συνθήκη των πρόωρων εκλογών κάθε άλλο παρά ασυνήθιστη είναι. Για να είμαστε ακριβείς οι πρόωρες εκλογές τα τελευταία 45 χρόνια είναι ο κανόνας. Με μόλις 3 κυβερνήσεις να έχουν καταφέρει να ολοκληρώσουν το πολιτικό τους πρόγραμμα μέσα στα 4 χρόνια που τους δίνει τη δυνατότητα το Σύνταγμα της χώρας.

Από την Μεταπολίτευση του 1974 μέχρι και το καλοκαίρι του 2019 και ενόψει και των εθνικών εκλογών του Ιουλίου, έχουν διεξαχθεί στην Ελλάδα 17 εκλογικές αναμετρήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των εκλογών της 17ης Νοέμβρη του 1974 που κέρδισε το νεοϊδρυθέν κόμμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Νέα Δημοκρατία. Η Νέα Δημοκρατία κρατάει το ρεκόρ της πιο σύντομης κυβερνητικής θητείας (Ιούνιος – Νοέμβριος 1989), ενώ οι πολίτες κλήθηκαν μέσα σε μία χρονιά να προσέλθουν στις κάλπες δύο φορές το 1989, το 2012 και το 2015.

Με αφορμή λοιπόν τη μεγάλη μάχη της 7ης Ιουλίου ας κάνουμε μία αναδρομή στις εκλογικές μονομαχίες που διεξήχθησαν από την Μεταπολίτευση μέχρι και τις τελευταίες εθνικές εκλογές του 2015.

Οι δύο αναμετρήσεις μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας

17 Νοεμβρίου 1974: Τον διορισμένο από την χούντα του Ιωαννίδη «πρωθυπουργό» Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο διαδέχεται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που μόλις έχει επιστρέψει από το Παρίσι, και σχηματίζει Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στις 24 Ιούλη 1974 με σκοπό να οδηγήσει τη χώρα στις πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά την επταετή δικτατορία. Οι εκλογές γίνονται 17 Νοέμβρη του ίδιου έτους με νικητή το νεοϊδρυθέν κόμμα του, τη Νέα Δημοκρατία.

20 Νοεμβρίου 1977: Τα εθνικά θέματα, η διένεξη με την Τουρκία αλλά και η ένταξη στην ΕΟΚ ήταν το πρόσχημα για την διεξαγωγή πρόωρων εκλογών το 1977. Και πάλι η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Καραμανλή βγήκε νικήτρια. Το ΠΑΣΟΚ παίρνει τη σκυτάλη από την Ενωση Κέντρου (ΕΔΗΚ). Διαλύεται η Ενωμένη Αριστερά. και για πρώτη φορά κατεβαίνει αυτόνομα το ΚΚΕ. Μετά την υπογραφή της συνθήκης ένταξης στην ΕΟΚ ο Κ. Καραμανλής παραιτείται, εκλέγεται στις 5 Μάη 1980 Πρόεδρος της Δημοκρατίας και στην πρωθυπουργία και την ηγεσία της ΝΔ τον διαδέχεται ο Γεώργιος Ράλλης μέχρι τις εκλογές το 1981.

Ο ερχομός του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ

18 Οκτωβρίου 1981: Με συνθήματα: «Αλλαγή», «Έξω οι Βάσεις του Θανάτου», «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», «Ραντεβού με την Ιστορία» κλπ. το ΠΑΣΟΚ, υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου με 48,07% των ψήφων αναλαμβάνει την κυβέρνηση. Αρχίζει η περίοδος του ΠΑΣΟΚ.

2 Ιουνίου 1985: Η θητεία της πρώτης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ θα λήξει τέσσερις μήνες πριν τη Συνταγματική της θητεία, τον Ιούνιο του 1985. Οι εκλογές της 2ας Ιουνίου βρίσκουν και πάλι νικητή το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Η δεύτερη διακυβέρνηση θα είναι πλήρης καθώς οι επόμενες εκλογές θα γίνουν τον Ιούνιο του 1989.

18 Ιουνίου 1989: Μία ταραγμένη πολιτικά περίοδος που στη μνήμη του κόσμου έχει μείνει ως το «βρώμικο ‘89». Οι εκλογές γίνονται κάτω από το βάρος του Σκανδάλου Κοσκωτά. Πρώτο κόμμα έρχεται η ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αλλά κανένα κόμμα δεν εξασφαλίζει την πλειοψηφία.

Δημιουργείται ο Συνασπισμός και συμμετέχει για πρώτη φορά στις εκλογές. Σχηματίζεται κυβέρνηση συνεργασίας ανάμεσα στη ΝΔ και τον Συνασπισμός – υπό τον Τζανή Τζαννετάκη, με στόχο να μη παραγραφούν τα σκάνδαλα. Παραπέμπονται στο Ειδικό Δικαστήριο για την «υπόθεση Κοσκωτά» ο Ανδρέας Παπανδρέου και μια σειρά στελέχη και πρώην υπουργοί του ΠΑΣΟΚ.

Ο Συνασπισμός συγκεντρώνει στις γραμμές του τα κόμματα της Αριστεράς συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ που αποτελεί τον βασικό κορμό του. Για πρώτη φορά εμφανίζονται και μπαίνουν στη Βουλή η Δημοκρατική Ανανέωση (ΔΗΑΝΑ) του Κωστή Στεφανόπουλου

5 Νοεμβρίου 1989: Μόλις 5 μήνες μετά τις εκλογές της 18ης Ιουνίου γίνονται ξανά εκλογές. Και σε αυτή την αναμέτρηση η Νέα Δημοκρατία βγαίνει πρώτη χωρίς όμως να εξασφαλίζει την κυβερνητική πλειοψηφία. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί η οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Ξενοφώντα Ζολώτα με στήριξη από την Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και τον Συνασπισμό.

Η περιπετειώδης επάνοδος της ΝΔ στην εξουσία και οι κυβερνήσεις Σημίτη

8 Απριλίου 1990: Η κατάσταση στη χώρα συνεχίζει να είναι έκρυθμη και μόλις 6 μήνες μετά την τελευταία προσφυγή στις κάλπες, οι πολίτες καλούνται και πάλι να ψηφίσουν με επίδικο την εκλογή κυβέρνησης.

Η Νέα Δημοκρατία με αρχηγό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη κερδίζει τις εκλογές ωστόσο αυτή τη φορά της λείπει μόνο μία έδρα για τους 151. Έτσι λοιπόν συμφωνεί με τη ΔΗΑΝΑ του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου για να της παραχωρηθεί μία έδρα. Όπως και έγινε. Ωστόσο μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση ότι είχε γίνει λάθος στην κατανομή των εδρών της Νέας Δημοκρατίας και στερούνταν μιας έδρας, οπότε στη Νέα Δημοκρατία δόθηκε μια επιπλέον έδρα και πλέον η κυβέρνηση βρέθηκε με 152 έδρες στη Βουλή.

10 Οκτωβρίου 1993: Η αποπομπή του υπουργού Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά από την Κυβέρνηση της ΝΔ τον Απρίλη του 1992, για τους χειρισμούς του στο όνομα της ΠΓΔΜ οδηγεί στην δημιουργία της Πολιτικής Ανοιξης (ΠΟΛΑΝ) τον Ιούνη του 1993 και στην ανεξαρτοποίηση δυο βουλευτών της ΝΔ τον Σεπτέμβρη του ίδιου έτους. Η Κυβέρνηση της ΝΔ πέφτει, η χώρα οδηγείται σε εκλογές.

Το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφουν στην εξουσία. Μέχρι και τις 15 Ιανουαρίου του 1995 όπου και ο Α. Παπανδρέου αποχωρεί λόγω προβλημάτων υγείας. Αναλαμβάνει στις 21 Ιανουαρίου 1994 ο Κώστας Σημίτης.

22 Σεπτεμβρίου 1996: Το ΠΑΣΟΚ με τον Κώστα Σημίτη κερδίζει τις εκλογές. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υλοποιεί την Συνθήκη του Μάαστριχτ και προετοιμάζει την συμμετοχή της χώρας στην ΟΝΕ. Και πάλι δεν ολοκληρώνεται η τετραετία ωστόσο.

Η ένταξη στη νομισματική ένωση και η μετάβαση από το ΠΑΣΟΚ στη ΝΔ

9 Απριλίου 2000: Το ΠΑΣΟΚ με τον Κώστα Σημίτη κερδίζει οριακά τις εκλογές. Το ΠΑΣΟΚ υπό τον Κ. Σημίτη μένει στην εξουσία μέχρι και τον Μάρτιο του 2004. Η Ευρωπαϊκή Ενωση από την 1 Ιανουαρίου 1999 υπολογίζει τα οικονομικά της μεγέθη σε ευρώ. Η Ελλάδα εντάσσεται στη Νομισματική Ενωση και χρησιμοποιεί το ευρώ ως νόμισμα σε λογιστική μορφή την 1 Ιανουαρίου 2001. Την επόμενη χρονιά, 1 Γενάρη 2002, καταργείται η ΔΡΑΧΜΗ και ταυτόχρονα με τα άλλα κράτη της ευρωζώνης μπαίνει σε κυκλοφορία το ΕΥΡΩ στη φυσική του μορφή.

7 Μαρτίου 2004: Η Νέα Δημοκρατία επανέρχεται στην εξουσία, υπό την ηγεσία του Κώστα Καραμανλή. Ωστόσο θα αντέξει για 3,5 χρόνια. Δηλαδή μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2007.

Στις εκλογές του 2004 δημιουργείται ο εκλογικός συνδυασμός ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς – Ενωτικό Ψηφοδέλτιο) με βασικό κορμό τον Συνασπισμό και συμμετοχή της ΑΚΟΑ, της ΚΕΔΑ, της ΔΕΑ, τους Ενεργούς Πολίτες και στήριξη από την ΚΟΕ.

16 Σεπτεμβρίου 2007: Οι μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία και η κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2008 ήταν η αφορμή για την διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει ξανά την αυτοδυναμία. Ωστόσο ο Κώστας Καραμανλής θα παραμείνει στην πρωθυπουργία για δύο χρόνια καθώς η χώρα οδηγείται ξανά σε εκλογές τον Οκτώβριο του 2009.

4 Οκτωβρίου 2009: Σε αυτές τις εκλογές το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου συγκεντρώνει 44% και σχηματίζει κυβέρνηση. Ωστόσο ο Γιώργος Παπανδρέου θα παραμείνει στη θέση του μέχρι τον Νοέμβριο του 2011. Σε αυτά τα δύο χρόνια μεσολαβεί η υπογραφή του πρώτου Μνημονίου. Τη θέση του αναλαμβάνει ο Λουκάς Παπαδήμος ο οποίος θα παραμείνει στο Μέγαρο Μαξίμου μέχρι τον Μάιο του 2012, οπότε και διεξάγονται εκλογές.

Η άνοδος του Αλέξη Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία

6 Μαΐου 2012: Η Νέα Δημοκρατία υπό τον Αντώνη Σαμαρά κερδίζει τις εκλογές αλλά δεν σχημάτισε ποτέ κυβέρνηση. Ο κύκλος των διερευνητικών εντολών εξαντλήθηκε και έτσι προκηρύχθηκαν νέες εκλογές ένα μήνα μετά.

17 Ιουνίου 2012: Ο Α. Σαμαράς επικρατεί και πάλι και σχηματίζει κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ. Η κυβερνητική της θητεία τερματίστηκε τον Ιανουάριο του 2015, καθώς η Βουλή δεν κατάφερε να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

25 Ιανουαρίου 2015: Θεωρείται μέρα σταθμός για την Αριστερά στην χώρα καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Αλέξη Τσίπρα αναδείχθηκε νικητής. Για τον σχηματισμό κυβέρνησης ο Α. Τσίπρας συνεργάστηκε με τους ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου. Ωστόσο ήταν γραφτό να γίνουν εκλογές έπειτα από εννέα μήνες μέσα στους οποίους μεσολάβησε η διαπραγμάτευση με τους δανειστές και η υπογραφή του τρίτου Μνημονίου, έπειτα από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου.

15 Σεπτεμβρίου 2015: Μετά την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου η χώρα οδηγήθηκε σε νέες εκλογές. Νικητής αναδείχθηκε και πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ χωρίς όμως να έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Έτσι σχημάτισε εκ νέου συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ. Ωστόσο η συνεργασία των δύο κομμάτων κράτησε μέχρι και την ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών.