Μέχρι πρόσφατα, η κατάσταση στη χώρα μας στον τομέα της εφαρμογής της απαγόρευσης του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους εμφανιζόταν ανεξέλεγκτη, παρά τα αδιάσειστα δεδομένα της επιστημονικής κοινότητας, σύμφωνα με τα οποία πάνω από 600.000 θάνατοι αφορούν μη καπνιστές που εκτίθενται στο δευτερογενές (παθητικό) κάπνισμα.
Σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα σε χώρους εστίασης και διασκέδασης, με το 71% να δηλώνει ότι επισκέφθηκε μπαρ και χώρους εστίασης τους τελευταίους 6 μήνες, όπου κάπνιζαν.
Παρ’ όλα αυτά, το τελευταίο διάστημα, η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας προχώρησε σε εξαγγελίες νέων μέτρων, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την εκ νέου ενεργοποίηση του αντικαπνιστικού νόμου, με εντατικοποίηση των ελέγχων για την εφαρμογή του. Επιπλέον, το Μάρτιο του 2014 ανακοινώθηκε νομοθετική ρύθμιση για τη συγκρότηση Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, στα πλαίσια λειτουργίας μονάδων και υπηρεσιών του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.). Τέλος, πρόσφατα ανακοινώθηκε από την πολιτεία και η πρόθεση για αποζημίωση των φαρμακευτικών θεραπειών για τη διακοπή του καπνίσματος από τα Ασφαλιστικά Ταμεία, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τον καπνιστή στην παρούσα οικονομική συγκυρία.
Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, η οποία δραστηριοποιείται εδώ και 15 χρόνια στον αγώνα κατά του καπνίσματος αναγνώρισε ότι οι παραπάνω αποφάσεις είναι στη σωστή κατεύθυνση, όμως υπογράμμισε την ανάγκη διαμόρφωσης και εφαρμογής ενός ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης κατά του Καπνίσματος, για την προστασία της υγείας και την υποστήριξη των καπνιστών.
Βασικοί άξονες του σχεδίου αυτού είναι:
1. Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος
Η παροχή ιατρικής φροντίδας με εξειδικευμένη συστηματική βοήθεια για τη διακοπή του καπνίσματος έχει παγιωθεί πλέον, καθώς η επιστημονική κοινότητα έχει επισημάνει τη δυσκολία απεξάρτησης των καπνιστών από τη νικοτίνη. Οι υπηρεσίες διακοπής καπνίσματος, προσφέρονταν έως τώρα στα εξωτερικά ιατρεία οργανωμένων Πνευμονολογικών Κλινικών που λειτουργούν με επιτυχία πάνω από 12 χρόνια σε δημόσια και πανεπιστημιακά νοσοκομεία σε όλη τη χώρα. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν να επιδείξουν ως αποτέλεσμα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος που ξεπερνούν το 50%-60%, ποσοστά υψηλότερα από αυτά της Ευρώπης, και το σημαντικότερο οι υποτροπές των καπνιστών είναι λίγες.
Τονίζοντας την αναγκαιότητα άμεσου καθορισμού των όρων και των προϋποθέσεων για την εφαρμογή των εξαγγελιών του Υπουργείου Υγείας, η Ε.Π.Ε κατέθεσε αναλυτική πρόταση για τις απαραίτητες προϋποθέσεις (χώροι, εξοπλισμός, ανθρώπινο δυναμικό κ.λπ) για τη λειτουργία των Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος στα πλαίσια του Π.Ε.Δ.Υ.
2. Εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας
Θεωρείται απαραίτητη η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και ειδικά των γιατρών. Έτσι κάθε ιατρός πρέπει να καταγράφει το καπνιστικό ιστορικό του ασθενούς και να συστήνει τη διακοπή του καπνίσματος, καθώς ακόμα και μια 5λεπτη ιατρική παρέμβαση είναι αρκετή να κινητοποιήσει τον καπνιστή και να πενταπλασιάσει την πιθανότητα να διακόψει το κάπνισμα. Όμως, η διακοπή του καπνίσματος πρέπει να γίνεται σε στελεχωμένα από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας Ιατρεία Διακοπής του Καπνίσματος, που διαθέτουν τις απαραίτητες δομές και πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται. Κομβικό σημείο είναι και η υιοθέτηση από τους επαγγελματίες υγείας νοοτροπίας κατά του καπνίσματος, ώστε να λειτουργούν ως πρότυπο για τους ασθενείς. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ε.Π.Ε. έχει πραγματοποιήσει 40 υψηλού επιπέδου σεμινάρια, στα οποία έχουν εκπαιδευτεί 2.000 επαγγελματίες υγείας (700 πνευμονολόγοι, καρδιολόγοι, γενικοί ιατροί, ψυχολόγοι, νοσηλευτές) και συνδυάζουν τη θεωρητική κατάρτιση με την πρακτική, διαδραστική εκπαίδευση σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ.
Θέλοντας να ολοκληρώσει αυτή την εκπαιδευτική προσπάθεια, η ομάδα διακοπής καπνίσματος της Ε.Π.Ε έχει ετοιμάσει το σύγγραμμα «Οδηγίες για τη διακοπή του καπνίσματος», που θα δίνεται πλέον σε κάθε σεμινάριο και θα επικαιροποιείται κάθε έτος. Οι οδηγίες αυτές, έχουν καταρτιστεί βάσει εκείνων του ΠΟΥ, της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS) και του ΕNSP και στοχεύουν σε κάθε ιατρική ειδικότητα.
3. Ενημέρωση του κοινού
Για την ενημέρωση και στήριξη του καπνιστή, η ομάδα διακοπής καπνίσματος και προαγωγής Υγείας της Ε.Π.Ε. δημιούργησε την ιστοσελίδα www.denkapnizo.org. Στις ενότητες της ιστοσελίδας, ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί απλά και άμεσα, με κείμενα αλλά και με βίντεο, για τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία του και το οικονομικό κόστος του μέσω ειδικής εφαρμογής αλλά και για τα οφέλη από τη διακοπή του. Επιπλέον, εφαρμόζεται πιλοτικά πρόγραμμα διακοπής του καπνίσματος με παρακολούθηση μέσω internet, ξεκινώντας από νέους με μεγαλύτερη εξοικείωση στη χρήση του διαδικτύου ενώ δίνεται και δυνατότητα εντοπισμού των Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος μέσω Google maps. Τέλος, παρέχονται σημαντικές πληροφορίες, ώστε να καταρίπτονται οι μύθοι για το κάπνισμα.
4. Εφαρμογή νόμου για την απαγόρευση σε δημόσιους χώρους
Το 40% των καπνιστών υποστηρίζουν πως η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου θα τους βοηθήσει να μειώσουν την ποσότητα των τσιγάρων που καταναλώνουν, ενώ το 10% αυτών υποστηρίζουν πως θα τους βοηθήσει να διακόψουν το κάπνισμα.
Θέλοντας να συμβάλει σε αυτό η ομάδα διακοπής καπνίσματος της Ε.Π.Ε έχει ξεκινήσει την εκστρατεία «Επιβραβεύω τις επιχειρήσεις που σέβονται τη ζωή», μέσω της οποίας θα προβάλλονται και θα αναδεικνύονται οι επιχειρήσεις που σέβονται τον αντικαπνιστικό νόμο και το δικαίωμα των πολιτών για χώρους ελεύθερους από καπνό. Η πρωτοβουλία αυτή στόχο έχει να παροτρύνει τις επιχειρήσεις να σεβαστούν τους νόμους της Πολιτείας και να βοηθήσει γενικότερα στη διάδοση και υλοποίηση μιας νέας κουλτούρας στη χώρα, η οποία θα σέβεται την υγεία των πολιτών της.
Αποζημίωση των θεραπειών για τη διακοπή του καπνίσματος.
Με δεδομένο ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει το κάπνισμα ως χρόνια νόσο, οι φαρμακευτικές θεραπείες για τη διακοπή του καπνίσματος δεν πρέπει να χαρακτηρίζονται ως life style. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους είναι αποδεδειγμένες κι επομένως η αποζημίωσή τους από τα ασφαλιστικά ταμεία, θα μεγιστοποιήσει τα ποσοτά διακοπής του καπνίσματος.
5. Μείωση της δεξαμενής νέων καπνιστών
Μόνο η τήρηση των αρχών του FCTC (Framework Convention on Tobacco Control), η ταχεία εναρμόνιση με τα μέτρα που επιβάλλει η νέα Ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα (αφαίρεση αρωματικών ουσιών, προειδοποιήσεις για τις επιπτώσεις στην υγεία με εικόνες πάνω στα πακέτα των τσιγάρων που να καλύπτουν το 65% κ.λπ.) και η εφαρμογή της απαγόρευσης του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, μπορεί να οδηγήσει στην πρόληψη της καπνιστικής συνήθειας σε νέους. Παράλληλα, η Ε.Π.Ε. διενεργεί προγράμματα ενημέρωσης για την επίδραση του καπνού στην ποιότητα ζωής, πρόληψης και διακοπής του καπνίσματος στα Πανεπιστήμια.
Καταλήγοντας, οι ειδικοί της Ε.Π.Ε. τόνισαν ότι προκειμένου ο αντικαπνιστικός αγώνας στη χώρα μας να φέρει αποτελέσματα για την υγεία όλων των πολιτών, καπνιστών και μη, θα πρέπει η προσπάθεια να βασίζεται στην εφαρμογή όλων των παραπάνω αξόνων, συνεπικουρούμενων από επιπλέον ενέργειες, όπως η κλιμακωτή εκπαίδευση όλων των ενδιαφερομένων μερών.
Οι επιστήμονες της Ελλάδος έχουν πρωτοπορία στην παραγωγή γνώσης για το τσιγάρο και τα προίοντα καπνού (πρόσφατα η Ελλάδα βαθμονομήθηκε ως η 3η χώρα μετά την Αγγλία και τη Φιλανδία σε παραγωγή επιστημονικής γνώσης στην Ευρώπη) και μεγάλη εμπειρία στην εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας. Ως φυσική συνέχεια τον Μάρτιο του 2015 θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα το ERS School for Smoking Cessation.
