Ήταν 9 Νοεμβρίου 2015 όταν το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature Medicine» δημοσίευσε μια αμφιλεγόμενη μελέτη.
Μια διεθνής ομάδα ερευνητών έφτιαξε εργαστηριακά έναν κορονοϊό που συνδεόταν με τον SARS και μπορούσε να προσβάλει τα ανθρώπινα κύτταρα.
Υβρίδιο ιού νυχτερίδων και SARS, ο εξαιρετικά επικίνδυνος μικροοργανισμός μπορούσε να μολύνει τους ανθρώπους και να προκαλέσει ενδεχομένως επιδημίες.
Ήδη από την εποχή της η μελέτη προκάλεσε τριγμούς στην επιστημονική κοινότητα, καθώς πλήθος ακαδημαϊκών αναρωτήθηκαν δημοσίως για την ανάγκη και τη σημασία τέτοιων πειραμάτων.
Κάποιοι είπαν μάλιστα πως αυτά τα πειράματα είναι υπερβολικά ριψοκίνδυνα και καλό είναι να μη γίνονται.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο κόσμος θα γνώριζε μια τρομακτική επιδημία κορονοϊού. Πολλοί θυμήθηκαν τη σημαδιακή έρευνα και άρχισαν να τη συσχετίζουν με τα όσα τραγικά ζούμε στις μέρες μας.
Είναι όμως όλα fake news και συνωμοσιολογικά σενάρια;
Τι έγινε το 2015
Αμερικανοί, ελβετοί και κινέζοι ερευνητές απάρτιζαν την ομάδα που δημιούργησε έναν νέο κορονοϊό. Όπως μας είπαν στην επιθεώρηση «Nature Medicine», ο ιός που έφτιαξαν εργαστηριακά ήταν συνδυασμός του ιού του SARS και ενός συγγενικού κορονοϊού των νυχτερίδων, με την ονομασία SHC014.
Ο υβριδικός ιός που προέκυψε ήταν ικανός να μολύνει ποντίκια, αλλά και καλλιέργειες κυττάρων από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα.
Η ερευνητική ομάδα υποστήριξε ότι το πείραμα είχε αξία, καθώς απέδειξε ότι ο ιός SCH014 μπορεί δυνητικά να προσβάλει ανθρώπους, ένα γεγονός που καλούσε επιτακτικά τους επιδημιολόγους σε επαγρύπνηση.
Και κανονικά αυτό θα ήταν όλο. Τέτοια πράγματα μένουν εξάλλου περιχαρακωμένα στα στενά επιστημονικά πλαίσια και δεν αφορούν τον γενικό πληθυσμό.
Μόνο που σήμερα, με τόσους και τόσους να παραπέμπουν σε αυτή τη μελέτη για να μας πουν πως το ξέσπασμα του κορονοϊού μόνο συμπτωματικό δεν ήταν, το πείραμα αποκτά μια άλλη αξία…
Αντιδράσεις ήδη από την εποχή του
Μετά τη δημοσίευση της έρευνας, οι επιστημονικές ενστάσεις έπεσαν βροχή. Δεν συμφωνούσαν όλοι ότι τέτοιου τύπου ευρήματα δικαιολογούν το ρίσκο.
Το ίδιο είχε γίνει εξάλλου και το 2012 με ιούς εργαστηρίων. Τώρα ήταν τα πειράματα με τους ιούς της γρίπης και την επόμενη χρονιά ήρθαν οι ακόμα πιο επικίνδυνες μελέτες με τη γρίπη των πτηνών.
Η διαμάχη στους κόλπους της επιστήμης αναφορικά με τη δημιουργία φονικών ιών στο εργαστήριο υπήρξε πύρινη. Την ώρα που οι ερευνητές ισχυρίζονταν πως όλα γίνονται για το καλό της ανθρωπότητας, για την αντιμετώπιση πιθανών πανδημιών, οι πιο συντηρητικοί ανησυχούσαν για το ατύχημα να αποδράσει κάνας ιός από το εργαστήριο ή να γίνει στόχος της βιοτρομοκρατίας.
Ο σάλος ήταν τέτοιος που τον Οκτώβριο του 2014 η αμερικανική κυβέρνηση επέβαλε μορατόριουμ στην ομοσπονδιακή χρηματοδότηση πειραμάτων που αφορούν σε επικίνδυνους ιούς. Τους ιούς της γρίπης, του SARS και του MERS, συγκεκριμένα.
Η εν λόγω μελέτη είχε ήδη εγκριθεί και δεν κρίθηκε σημαντικό να σταματήσει η κάνουλα της χρηματοδότησης. Ο επικεφαλής ερευνητής εξάλλου, ο Ralph Baric του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα, είχε δηλώσει πως η μελέτη του δεν ήταν τόσο επικίνδυνη ώστε να εμπίμπει στην απαγόρευση.
Λιγότερο σίγουρος ήταν αναμφίβολα ο Simon Wain-Hobson, ιολόγος του Ινστιτούτου Παστέρ στο Παρίσι, ο οποίος προειδοποίησε από την πρώτη στιγμή: «Αν ο ιός αποδράσει, κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει την πορεία του». Αυτά έλεγε στο «Nature» στις 12 Νοεμβρίου 2015.
Κάτι αντίστοιχο είπε στην έγκριτη επιθεώρηση και ο Richard Ebright, μοριακός βιολόγος στο Rutgers University: «Το μόνο που προκύπτει από αυτή τη μελέτη είναι η δημιουργία ενός νέου, μη φυσικού ρίσκου».
Οι υπέρμαχοι τέτοιων επικίνδυνων ερευνών έσπευσαν ωστόσο να υποστηρίξουν πως το ρίσκο αξίζει και με το παραπάνω. Οι κορονοϊοί που υπάρχουν στις νυχτερίδες, μας είπαν, μπορούν να μεταπηδήσουν στον άνθρωπο, κι έτσι είναι καλό να τους γνωρίζουμε εκ των προτέρων.
«[Τα αποτελέσματα] μετακινούν αυτόν τον ιό από υποψήφιο παθογόνο οργανισμό σε σαφή και υπαρκτό κίνδυνο», είχε δηλώσει στο «Nature» ο Peter Daszak, πρόεδρος της EcoHealth Alliance, που συλλέγει δείγματα ιών από ζώα και ανθρώπους σε «κόκκινες» περιοχές για το ξέσπασμα επιδημιών…
Η σημερινή… υποσημείωση στη μελέτη
Στο άρθρο του «Nature» της 12ης Νοεμβρίου 2015 που εκτιμούσε τους κινδύνους του συγκεκριμένου πειράματος έχει προστεθεί πλέον μια υποσημείωση από την εκδοτική ομάδα. Και προστέθηκε τον Μάρτιο του 2020.
«Γνωρίζουμε ότι αυτή η ιστορία χρησιμοποιείται ως βάση για ανεπιβεβαίωτες θεωρίες ότι ο νέος κορονοϊός που προκαλεί το COVID-19 ήταν κατασκευασμένος. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως είναι αληθές. Οι επιστήμονες πιστεύουν πως ένα ζώο είναι η πιθανότερη πηγή του κορονοϊού».
Αντίστοιχες υποσημειώσεις έχουν προστεθεί και σε άλλα επιστημονικά άρθρα που μιλούσαν τότε για το πείραμα. Διαβάζουμε κάπου αλλού:
«Στα κοινωνικά μέσα και τα ειδησεογραφικά δίκτυα κυκλοφορεί μια θεωρία ότι ο κορονοϊός στη βάση της πανδημίας COVID-19 προέρχεται από ερευνητικό εργαστήριο. Οι επιστήμονες λένε πως δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο SARS-CoV-2 απέδρασε από εργαστήριο»…
Το σενάριο ότι ο κορονοϊός ξέφυγε από εργαστήριο
Από τις πρώτες κιόλας στιγμές της επιδημίας του νέου κορονοϊού SARS-CoV-2, όταν αφορούσε κάποτε μόνο στην Κίνα, οι θεωρίες έδιναν και έπαιρναν για την προέλευση του επικίνδυνου στελέχους.
Εργαστήριο στην Ουχάν υποδείκνυαν οι συνωμοσιολόγοι, στο δημοφιλέστερο τέτοιο σενάριο, από το οποίο ξέφυγε ο ιός και εξαπλώθηκε στους πολίτες. Αργότερα το σενάριο εμπλουτίστηκε, λέγοντάς μας τώρα πως ο ιός κατασκευάστηκε εσκεμμένα ως βιο-όπλο.
Οι επιστήμονες επιμένουν όμως πως δεν υπάρχει καμία ένδειξη που να παραπέμπει σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μπορεί να μη γνωρίζουμε ακριβώς από πού προήλθε, ξέρουμε πάντως πως δεν φτιάχτηκε σε κανένα εργαστήριο.
Για να είμαστε δίκαιοι, οι συνωμοσιολόγοι δεν τα βγάζουν όλα από το κεφάλι τους. Σημαντική απήχηση είχε εδώ ένα άρθρο του κοινωνικού επιστήμονα Steven Mosher στη «New York Post», όπου ισχυριζόταν πως όλα ξεκίνησαν σε ινστιτούτο της Ουχάν (Wuhan Institute of Virology) και πως ο ιός ήταν εργαστηριακής καταγωγής.
Το κωμικοτραγικό εδώ είναι πως μετά το ξέσπασμα του SARS το 2003, στελέχη του SARS-CoV δραπέτευσαν αρκετές φορές από τέτοια εργαστήρια στην Κίνα! Στις 25 Απριλίου 2004, για παράδειγμα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποκάλυψε πως το νέο κύμα του SARS στην Κίνα, που έφερε σε καραντίνα εκατοντάδες, ξεκίνησε από δυο ερευνητές που πειραματίζονταν με τον ιό σε εργαστήριο του Πεκίνου (Chinese Institute of Virology).
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επικαιροποίησε μάλιστα ως απάντηση στο ατύχημα τους κανονισμούς ασφαλείας για όσους εργάζονται με τον SARS. Όσο για την Κίνα, αντικατέστησε απλώς τον διευθυντή του Κέντρου Ελέγχου και Αποτροπής Λοιμώξεων.
Είναι σίγουρα το γεγονός ότι η επιστήμη δεν γνωρίζει ακόμα την ακριβή πηγή του νέου κορονοϊού που αφήνει τέτοια περιθώρια για σπέκουλα στην καλύτερη, παραπληροφόρηση και προπαγάνδα στη χειρότερη.
Ακόμα χειρότερα, δεν γνωρίζουμε αν ο SARS-CoV-2 άρχισε αμέσως να προσβάλει ανθρώπους μετά την πρώτη μετάδοσή του από κάποιο άγριο ζώο ή αν αντιθέτως πέρασε από πολλά ενδιάμεσα στάδια μέχρι να φτάσει στην ανθρωπότητα.
Η επιστημονική κοινότητα πιθανολογεί πως ο νέος κορονοϊός προέρχεται από την άγρια φύση, την ίδια ώρα που μια ανάλυση του SARS-CoV-2 από το Wuhan Institute of Virology υποδεικνύει πως το γονιδίωμα του ιού είναι κατά 96% ίδιο με τους κορονοϊούς που βρίσκουμε στις νυχτερίδες.
Είναι όμως και το άλλο, πως δεν έχουμε εντοπίσει κανένα ίχνος ανθρώπινης χειραγώγησης του στελέχους του SARS-CoV-2. Όπως θέλει το σενάριο. Η γονιδιωματική ανάλυση του νέου κορονοϊού δεν μοιάζει σε τίποτα με τόσους και τόσους κορονοϊούς που έχει φτιάξει ο άνθρωπος στο εργαστήριο.
Πολλά είναι αυτά που δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ακόμα για τον ιό που βύθισε την ανθρωπότητα στο φόβο και το πένθος. Η επιστήμη εργάζεται ωστόσο άοκνα για να αποκαλύψει όλα όσα τον αφορούν.
Ας την αφήσουμε να κάνει τη δουλειά της, όσο εμείς τηρούμε τους κανόνες ασφαλείας…
