Το νέο καθεστώς απασχόλησης συνταξιούχων

Σημαντικές αλλαγές στο καθεστώς απασχόλησης περίπου 100.000 συνταξιούχων που απασχολούνται ή πρόκειται να απασχοληθούν, επιφέρει ο νέος ασφαλιστικός νόμος Βρούτση. Στην πράξη, και για συνταξιούχους που ανέλαβαν εργασία από τον Μάιο του 2016 και μετά, όταν και ξεκίνησε να εφαρμόζεται ο προηγούμενος νόμος Κατρούγκαλου, η σύνταξη αυξάνεται σημαντικά, αφού η περικοπή σύνταξης, κύριας και επικουρικής, περιορίζεται στο 30% αντί 60%. Υπάρχουν βέβαια και διαφοροποιήσεις, όπως στις περιπτώσεις που η απασχόληση είναι στο Δημόσιο, αλλά και εξαιρέσεις. Η «Κ» με τη βοήθεια του γνωστού δικηγόρου, τέως εκδότη του περιοδικού Νομοθεσία ΙΚΑ, Δημήτρη Μπούρλου, ρίχνει φως σε όλες τις πτυχές της νέας ρύθμισης, τα οφέλη και τις παγίδες.

1. Ποιες κατηγορίες απασχολούμενων συνταξιούχων αφορούν οι νέες ρυθμίσεις;

– Οι νέες ρυθμίσεις (άρθρο 27 ν. 4670/2020) και η πρόσφατη εγκύκλιος του υπουργείου Εργασίας (Α.Π. Φ.8000/οικ.14032/571) αφορούν μόνο τους συνταξιούχους λόγω γήρατος, όλων των φορέων και του Δημοσίου, κύριας και επικουρικής σύνταξης. Για τους συνταξιούχους αναπηρίας εφαρμόζονται οι επί μέρους καταστατικές διατάξεις, για δε τους συνταξιούχους λόγω θανάτου, οι ειδικές ρυθμίσεις που υπάρχουν στις διατάξεις συντάξεων λόγω θανάτου.

2. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της απασχόλησης συνταξιούχων στο ποσό της σύνταξης με βάση τις νέες ρυθμίσεις;

– Αν η απασχόληση ή αυτοαπασχόληση λαμβάνει χώρα στον ιδιωτικό τομέα, η σύνταξη κύρια και επικουρική περικόπτεται κατά 30%. Αν η απασχόληση λαμβάνει χώρα σε φορείς γενικής κυβέρνησης, τότε η σύνταξη κύρια και επικουρική αναστέλλεται καθ’ ολοκληρίαν.  Η πλήρης αναστολή χωρεί στην περίπτωση όμως που δεν έχει συμπληρωθεί το 61ο έτος της ηλικίας μέχρι 28-2-2021 και για όσους δεν έχουν συμπληρώσει από 1-3-2022 το 62ο έτος. Εφόσον έχουν συμπληρωθεί τα ηλικιακά όρια στα χρονικά πλαίσια που προαναφέρθηκαν, τότε και για την κατηγορία αυτή των απασχολούμενων συνταξιούχων, ισχύει η περικοπή κύριας και επικουρικής σύνταξης κατά 30%.

3. Στις ρυθμίσεις υπάγονται όσοι συνταξιοδοτούνται μετά την ισχύ του νέου νόμου;

– Οχι μόνο αυτοί. Επίσης υπάγονται όλοι όσοι συνταξιοδοτούνται και απασχολούνται ή πρόκειται να απασχοληθούν είτε ως μισθωτοί είτε ως αυτοαπασχολούμενοι κ.λπ. ανεξαρτήτως του πότε ξεκίνησε η συνταξιοδότησή τους.

4. Τι προβλέπεται γι’ αυτούς που ήταν συνταξιούχοι και είχαν αναλάβει εργασία πριν από την ισχύ του νόμου Κατρούγκαλου (13-5-2016), οι οποίοι δεν είχαν υποστεί μείωση στη σύνταξή τους, επειδή υπάγονταν στο προηγούμενο καθεστώς;

– Για τις κατηγορίες αυτές προβλέπεται μεταβατική περίοδος ενός έτους. Επομένως οι νέες ρυθμίσεις θα τους καταλάβουν από 1-3-2021, μέχρι δε τότε, θα εξακολουθήσουν να λαμβάνουν σύνταξη χωρίς τη νέα περικοπή.  Από πλευράς υπουργείου ανεπισήμως λέγεται ότι η μεταβατική περίοδος θα επεκταθεί για ένα ακόμη έτος, δηλαδή μέχρι 28-2-2022.

5. Στην προηγούμενη κατηγορία υπήρχαν συνταξιούχοι που αυτοαπασχολούνταν και κατέβαλλαν εισφορές προσαυξημένες κατά 50%. Διατηρείται η υποχρέωση αυτή;

– Οχι, από 1-1-2020 η κατηγορία αυτή δεν θα καταβάλλει αυξημένες εισφορές. Η εγκύκλιος του υπουργείου Εργασίας αναφέρει ότι αυτό ισχύει μετά την ισχύ των νέων ρυθμίσεων, δηλαδή μετά τις 28-2-2020, όμως στα σχετικά ειδοποιητήρια Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2020 δεν υπήρχε προσαύξηση.

6. Ποιο είναι το κριτήριο για να θεωρήσουμε ότι κάποιος συνταξιούχος «απασχολείται» ή «αυτοαπασχολείται»;

– Το βασικό και κύριο κριτήριο είναι αν για την ασκούμενη δραστηριότητα υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης στον e-ΕΦΚΑ, τόσο για την κύρια όσο και για την επικουρική ασφάλιση αντίστοιχα. Αν η εργασία, η δραστηριότητα ή η αποκτώμενη ιδιότητα συνεπάγονται ασφάλιση στον e-ΕΦΚΑ, τότε η σύνταξη περικόπτεται (ή αναστέλλεται σύμφωνα με την προηγούμενη διάκριση). Η απόκτηση εισοδήματος από πλευράς συνταξιούχου που δεν συνεπάγεται υποχρέωση ασφάλισής τους, ουδόλως επηρεάζει τη σύνταξή του.

7. Τι προβλέπεται για την περίπτωση συνταξιούχου που αναλαμβάνει εργασία στο εξωτερικό;

– Εάν είναι σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης η σύνταξη δεν περικόπτεται. Στην περίπτωση που ο συνταξιούχος αναλαμβάνει εργασία σε χώρα εκτός Ε.Ε., η σύνταξη περικόπτεται κατά 30%, εφόσον ο συνταξιούχος απασχολείται ή θα απασχοληθεί μετά τις 28-2-2020. Εκφράζω επιφυλάξεις για την ορθότητα της θέσης αυτής, δεδομένου ότι γι’ αυτόν δεν τίθεται ζήτημα υπαγωγής του στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ.

8. Τι συμβαίνει στις περιπτώσεις που ο συνταξιούχος έχει μερική ή μειωμένη απασχόληση;

– Η περικοπή παραμένει η ίδια, ανεξαρτήτως των ωρών ή ημερών απασχόλησης. Με βάση τη νέα εγκύκλιο δεν υφίσταται η δυνατότητα αναλογικής περικοπής της σύνταξης βάσει των ημερών ασφάλισης ανά μήνα.

Τέτοια δυνατότητα προβλεπόταν από την αντίστοιχη εγκύκλιο του υπουργείου που είχε εκδοθεί για τον νόμο Κατρούγκαλου. Στην πράξη όμως δεν εφαρμόσθηκε ποτέ, και οι συνταξιούχοι υφίσταντο περικοπή σαν να είχαν πλήρη απασχόληση.

9. Τι ασφαλιστικές εισφορές προβλέπονται για τους απασχολούμενους συνταξιούχους;

– Κατά τον χρόνο απασχόλησης του συνταξιούχου καταβάλλονται, ανάλογα με την απασχόληση, οι προβλεπόμενες και για τους εν ενεργεία ασφαλισμένους ασφαλιστικές εισφορές. Εξαίρεση προβλέπεται μόνο για τους συνταξιούχους ΟΓΑ, οι οποίοι ασκούν δραστηριότητα υπαγόμενη στην ασφάλιση του ΟΓΑ. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών.

10. Σε ποιες ενέργειες πρέπει να προβεί ο συνταξιούχος που θα ξεκινήσει απασχόληση;

– Πριν από την ανάληψη υπαγόμενης στον ΕΦΚΑ μισθωτής εργασίας ή της αυτοαπασχόλησης ή της άσκησης ελευθέρου επαγγέλματος ή της υπαγόμενης στον τ. ΟΓΑ δραστηριότητας, ο συνταξιούχος υποχρεούται να προβεί σε σχετική δήλωση στις αρμόδιες υπηρεσίες e-ΕΦΚΑ κύριας και επικουρικής ασφάλισης. Αν δεν το δηλώσει προβλέπεται πρόστιμο για την περίπτωση αυτή, που ανέρχεται σε 12 μηνιαίες κύριες και επικουρικές συντάξεις.

11. Ο χρόνος ασφάλισης που πραγματοποιείται μετά τη συνταξιοδότηση, για τον οποίο καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές, μπορεί να αξιοποιηθεί συνταξιοδοτικά;

– Ναι, αξιοποιείται, είτε υπάρχει περικοπή είτε αναστολή της σύνταξης. Ο συνταξιούχος όταν διακόψει την απασχόληση πρέπει να υποβάλει αίτηση που να το ζητάει. Για την κύρια σύνταξη λαμβάνει αναλογία ανταποδοτικής σύνταξης για τον χρόνο, τις αποδοχές και τις εισφορές που κατέβαλε ως απασχολούμενος συνταξιούχος. Για την επικουρική επίσης θα λάβει το αντιστοιχούν ποσό. Γίνεται επισήμανση ότι αξιοποιείται κατ’ αυτόν τον τρόπο μόνο ο χρόνος ασφάλισης μετά τη συνταξιοδότηση. Ο πριν από τη συνταξιοδότηση χρόνος, που δεν έχει χρησιμοποιηθεί για τη συνταξιοδότηση, αξιοποιείται αν συνυπολογιζόμενος με τον μετά τη συνταξιοδότηση χρόνο, οδηγεί σε συμπλήρωση προϋποθέσεων δεύτερης σύνταξης (μόνο ανταποδοτικής). Πάντως, και παρότι θεωρώ ότι ο χρόνος μετά τη συνταξιοδότηση θα έπρεπε να αξιοποιείται με όμοιο για όλους τρόπο, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην αξιοποίηση ανάλογα με το πότε έλαβε χώρα η απασχόληση του συνταξιούχου.

Ποιες κατηγορίες εξαιρούνται από τις μειώσεις

α. Συνταξιούχοι ΟΓΑ που ασκούν απασχόληση που υπάγεται στην ασφάλιση του τ. ΟΓΑ.

β. Ψυχικά ασθενείς που η απασχόληση ενδείκνυται κατά τις σχετικές εγκυκλίους.

γ. Οσοι συνταξιοδοτούνται ως πάσχοντες από παραπληγία – τετραπληγία ή από τις λοιπές βαριές παθήσεις ν. 612/77 και λοιπών παρεμφερών ρυθμίσεων, καθώς και αντίστοιχοι συνταξιούχοι του Δημοσίου. Στη συγκεκριμένη κατηγορία εντάσσονται οι τυφλοί εξ αμφοτέρων των οφθαλμών, πάσχοντες από βήτα ομόζυγο μεσογειακή ή δρεπανοκυτταρική ή μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία, υποβαλλόμενοι σε μετάγγιση (ποσοστό τουλάχιστον 67%), πάσχοντες από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση (ποσοστό 67% τουλάχιστον), πάσχοντες από αιμορροφιλία Α ή Β και μεταμοσχευμένοι από συμπαγή όργανα (καρδιά, πνεύμονες, ήπαρ και πάγκρεας) που βρίσκονται σε συνεχή ανοσοκαταστολή (ποσοστό 67% τουλάχιστον), οι έχοντες υποβληθεί σε μεταμόσχευση μυελού των οστών, πάσχοντες από σκλήρυνση κατά πλάκας που επιφέρει παραπληγία-τετραπληγία, οι ακρωτηριασμένοι κ.λπ.

δ. Οσοι λαμβάνουν εξωιδρυματικό επίδομα ή το αντίστοιχο επίδομα του Δημοσίου.

ε. Οι πολύτεκνοι των οποίων τουλάχιστον το ένα παιδί είναι ανήλικο ή σπουδάζει έως την ηλικία των 24 ετών, καθώς και όταν υπάρχει παιδί ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία.

στ. Κατηγορίες ειδικών συντάξεων του Δημοσίου, όπως παθόντες από βίαιο συμβάν, θύματα τρομοκρατικών ενεργειών, δικαιούχοι πολεμικής ή σύνταξης αναπήρου οπλίτη ειρηνικής περιόδου, εθνικής αντίστασης ΟΓΑ κ.λπ.

ζ. Οι συνταξιούχοι άλλων φορέων και Δημοσίου που απασχολούνται στον αγροτικό τομέα ως αγρότες, μελισσοκόμοι, κτηνοτρόφοι, πτηνοτρόφοι, αλιείς, εφόσον το ετήσιο εισόδημά τους από τον συγκεκριμένο τομέα δεν υπερβαίνει τις δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ. Προσοχή. Εκ προφανούς παραδρομής, η συγκεκριμένη κατηγορία δεν μνημονεύεται στη σχετική εγκύκλιο του υπουργείου.