Το λευκό χρώμα συνδέεται με το φως, την καλοσύνη, την αθωότητα, την αγνότητα και το αίσθημα ασφάλειας. Υπάρχει όμως και μία περίπτωση που αποτελεί το βασικό συστατικό ενός βασανιστηρίου που έχει έναν και μοναδικό στόχο: την κατάλυση της προσωπικότητας.
Το λευκό βασανιστήριο ή λευκά κελιά, όπως έχει μείνει ευρέως γνωστό, εφαρμόζεται κυρίως στους πολιτικούς κρατούμενους και δεν περιέχει ούτε πόνο ούτε αίμα. Περιέχει όμως τον βασανισμό της ψυχής που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην τρέλα.
Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε το 2004 το λευκό βασανιστήριο στον ιρανό Αμίρ Αμπάς Φακχαραβάρ που οδηγήθηκε στις φυλακές Εβίν της Τεχεράνης ως την πρώτη τέτοια περίπτωση στο Ιράν. Ο ίδιος επιβεβαίωσε όσα βίωσε σε τηλεοπτική του συνέντευξη. «Τα κελιά του δεν είχαν παράθυρα, οι τοίχοι και τα ρούχα του ήταν λευκά. Στα γεύματά του περιλαμβάνονταν λευκό ρύζι σε λευκά πιάτα. Για να του επιτραπεί να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα έπρεπε να βάλει ένα λευκό κομμάτι χαρτιού κάτω από την πόρτα. Οι φύλακες του απαγόρευαν να μιλάει ενώ ακόμα και τα παπούτσια που φόραγαν ήταν ελαφρά ώστε τα βήματά τους να μην κάνουν θόρυβο» ανέφερε η Μη Κυβερνητική Οργάνωση.
Τα λευκά κελιά συνήθως υπάρχουν σε φυλακές μακριά από τα αστικά κέντρα. Οι κρατούμενοι πρέπει να αποκοπούν από τη ζωή που ήξεραν, μακριά από ήχους, φωνές και μυρωδιές και να παραδοθούν στην τρέλα του λευκού.
Στα κελιά, που συνήθως είναι μακρόστενα και ημιυπόγεια- δεν υπάρχει παράθυρο ή υπάρχουν μικρά ανοίγματα σε τυφλά σημεία. Τα έπιπλα δεν μετακινούνται και συνήθως είναι κατασκευασμένα από τσιμέντο ή μέταλλο. Τα είδη υγιεινής υπάρχουν μέσα στο κελί ώστε οι μετακινήσεις των κρατουμένων να περιορίζονται στο ελάχιστο. Τα ντους λειτουργούν με χρονοδιακόπτη ώστε να αποφεύγεται το ενδεχόμενο κάποιας πλημμύρας, ενώ τα γεύματα παραδίδονται στον κρατούμενο μέσω μιας μικρής μεταλλικής οπής.
Οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των κρατουμένων που βγαίνουν από τα λευκά κελιά είναι ανεξίτηλες. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του ιρανού δημοσιογράφου Ebrahim Nabavi στη Διεθνή Αμνηστία για την απόγνωση του λευκού κελιού. «Από τότε που έφυγα από τη φυλακή Evin δεν μπορώ να κοιμηθώ χωρίς χάπια. Είναι φρικτό. Η μοναξιά δεν σε εγκαταλείπει ποτέ, παραμένει για πολύ καιρό αφότου αφεθείς ελεύθερος. Κάθε κλειστή πόρτα σε τρομάζει. Παίρνουν αυτό που θέλουν χωρίς να σε χτυπήσουν. Μπορεί να σε πείσουν ότι ο πρόεδρος παραιτήθηκε, ότι κρατούν τη σύζυγό σου, ότι κάποιος γνωστός σου είπε πολλά ψέματα για σένα. Αρχίζεις να σπας. Και όταν σπας παίρνουν τον έλεγχο. Και μετά ομολογείς».
Η ατμόσφαιρα μέσα στο κελί είναι εσκεμμένα μονότονη. Αφενός υπάρχει ένα σταθερής έντασης τεχνητό φως 24 ώρες το 24ωρο, που κάνει τον κρατούμενο να νιώθει ότι δεν υπάρχει πουθενά κάποιο περίγραμμα. Ανάλογα με τη φυλακή αυτό το φως είτε ελέγχεται από τον κρατούμενο είτε από τους φύλακες. Σε κάποια σωφρονιστικά ιδρύματα το φως είναι τέτοιας έντασης που ο κρατούμενος δεν μπορεί ούτε να κοιμηθεί. Αναγκάζεται να καλύψει το κεφάλι του, κίνηση που είναι απαγορευτική, με αποτέλεσμα οι φύλακες να τον ξυπνάνε και να μην μπορεί να κοιμηθεί φυσιολογικά.
Από την άλλη πλευρά απουσιάζουν τα ερεθίσματα, οι θόρυβοι και οι μυρωδιές. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο αρχίζουν οι παραισθήσεις, τα παραληρήματα και τα ψυχωτικά συμπτώματα και οι κρατούμενοι συχνά εμφανίζουν αδυναμία ακόμα και να συντάξουν προτάσεις.
«Μετά από δυο μήνες χωρίς επικοινωνία, το μυαλό μου άρχισε να το χάνει. Μερικές μέρες άκουγα βήματα χωρίς όμως να είναι πραγματικά» λέει η Σάρα Σουντ, η οποία το 2009 έκανε πεζοπορία με την παρέα της και από λάθος πέρασαν τα σύνορα που χωρίζουν το ιρακινό Κουρδιστάν με το Ιράν, με αποτέλεσμα να συλληφθούν καθώς θεωρήθηκαν κατάσκοποι.
«Περνούσα μεγάλο μέρος της ημέρας προσπαθώντας να ακούσω κάτι από τη χαραμάδα της πόρτας. Άρχισα να βλέπω φώτα που αναβοσβήνουν, αλλά τίποτα δεν υπήρχε γύρω μου. Χτυπούσα τους τοίχους μέχρι να ματώσει το χέρι μου και μετά έκλαιγα. Κάποια στιγμή άκουσα κάποιον να ουρλιάζει. Ένας φύλακας άνοιξε την πόρτα και μου έπιασε το πρόσωπο, προσπαθώντας να με συνεφέρει. Αυτός που ούρλιαζε ήμουν εγώ» λέει.
Εκτός από το λευκό χρώμα η αποδόμηση του ψυχισμού επιτυγχάνεται είτε με την απουσία θορύβου ή με την ύπαρξη θορύβου σε υψηλή ένταση. Ακόμα και όταν μπαίνει μουσική οι κρατούμενοι εξαναγκάζονται να την ακούν σε υψηλά ντεσιμπέλ εντείνοντας με αυτό τον τρόπο το συναισθηματικό στρες τους.
Κάποιοι κρατούμενοι, όπως ο δημοσιογράφος Massoud Behnoud, βίωσαν τη φρίκη του λευκού βασανιστηρίου και όταν τους επετράπη ολιγόλεπτος προαυλισμός και επιστροφή στο κελί, δυσκολεύτηκαν ακόμα περισσότερο και από την πρώτη φορά που μπήκαν σε αυτό.
«Μετά από μέρες χωρίς κουβέντες, βιβλία, οδοντόκρεμα μού πέταξαν ρούχα μέσα στο κελί και μου είπαν «βάλτα». Θυμάται ότι η ζώνη δεν μπορούσε να συγκρατήσει το παντελόνι, το μπουφάν έπλεε. Σκέφτηκα «με αφήνουν ελεύθερο». Μου είπαν «έχεις επίσκεψη». Είδα ουρανό, του είπα ότι τον εκτιμώ, είδα δέντρα. Και τότε κατάλαβα ότι όταν είπαν «έχεις επίσκεψη» θα επέστρεφα σε εκείνη την τρύπα» είπε στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Εκτός από το Ιράν για τα λευκά κελιά έχουν κατηγορηθεί η Βόρεια Ιρλανδία, οι ΗΠΑ (με την έγκριση του Τζορτζ Μπους) και η Βενεζουέλα.
Δείτε την αναπαράσταση της απομόνωσης στο λευκό κελί:
Αυτό είναι το λευκό βασανιστήριο…
