Σε ολοένα και περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο εξαπλώνεται ο νέος κορονοϊός, που ξεκίνησε στα τέλη του περασμένου χρόνου από την Ουχάν της Κίνας κι έχει γίνει πλέον παγκόσμιος.
Αυτό που οι ειδικοί επισημαίνουν από την πρώτη στιγμή είναι η σημασία της αυστηρής τήρησης των μέτρων ατομικής υγιεινής, προκειμένου να καθυστερήσει και να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού – αλλά και η κρισιμότητα της προστασίας των ευπαθών ομάδων- ηλικιωμένων και ανθρώπων με χρόνια νοσήματα.
Όπως διαβεβαιώνουν οι λοιμωξιολόγοι- αλλά μπορεί κανείς να το συμπεράνει κι από την εξέλιξη των κρουσμάτων- οι περισσότεροι ασθενείς του νέου κορονοϊού SARS-CoV-2 νοσούν ως εάν να νοσούσαν από μία ήπια μορφή γρίπης- εξ ου και υπάρχουν πολλοί που περνούν τη νόσο πολύ ελαφριά ή ακόμα και χωρίς συμπτώματα. Ωστόσο υπό συνθήκες τα πράγματα μπορούν να γίνουν πιο σοβαρά και ο ασθενής να κινδυνέψει ή και να χάσει τη ζωή του. Το μαρτυρούν οι πάνω από 4.000 θάνατοι παγκοσμίως- οι περισσότεροι, πάνω από 3.000, έχουν καταγραφεί στην Κίνα.
Πότε ο νέος κορονοϊός γίνεται επικίνδυνος
Σύμφωνα με όσα μέχρι στιγμής γνωρίζουμε, ο νέος κορονοϊός προκαλεί κάτι λίγο πιο σοβαρό από βήχα, εφόσον παραμείνει στη μύτη και τον λαιμό, κάτι που συμβαίνει στην πλειονότητα των ανθρώπων που νόσησαν εξαιτίας του. Όπως έχουν εξηγήσει ειδικοί και στην Ελλάδα, έχει διαπιστωθεί πως ο κορονοϊός μπαίνει στον οργανισμό περνώντας από βλενογόννους, συνηθέστερα του στόματος και της μύτης. Εφόσον μείνει εκεί, στο ανώτερο αναπνευστικό, ο ασθενής νοσεί ελαφρά.
Ο κίνδυνος, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, σύμφωνα με το Bloomberg, είναι όταν ο ιός περάσει στους πνεύμονες.
Ένας στους επτά ασθενείς εμφανίζει δύσπνοια και άλλες σοβαρές επιπλοκές, ενώ η κατάσταση της υγείας ποσοστού 6% των ασθενών γίνεται κρίσιμη. Οι ασθενείς αυτοί συνήθως παρουσιάζουν κατάρρευση του αναπνευστικού και άλλων ζωτικών για τη λειτουργία του οργανισμού συστημάτων και κάποιες φορές εμφανίζουν και σηπτικό σοκ, σύμφωνα με έκθεση της κοινής αποστολής Κίνας – Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας.
Ο κορονοϊός προσβάλλει τα κυψελιδικά κύτταρα των πνευμόνων και προκαλεί αρχικά φλεγμονή και στη συνέχεια πνευμονία.
Η εξέλιξη της νόσου από ήπια ή μέτρια σε σοβαρή μπορεί να γίνει «πολύ πολύ γρήγορα», σύμφωνα με τον Bruce Aylward, αναπληρωτή γενικό διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος ηγήθηκε αποστολής στην Κίνα, η οποία εξέτασε τα δεδομένα 56.000 κρουσμάτων.
Η κατανόηση της εξέλιξης της νόσου και η αναγνώριση των ανθρώπων που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο είναι κρίσιμη για τη βελτίωση της φροντίδας και της αντιμετώπισης της εξάπλωσης του ιού παγκοσμίως.
Ποσοστό 10-15% των ήπια ασθενών νοσούν στη συνέχεια σοβαρά και από αυτούς ποσοστό 15-20% νοσούν σε κρίσιμη κατάσταση. Οι ασθενείς που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο είναι οι άνθρωποι άνω των 60 και εκείνοι με προϋπάρχοντα νοσήματα, όπως υπέρταση, διαβήτης και καρδιαγγειακά νοσήματα.
«Η κλινική εικόνα δείχνει ένα μοτίβο εξέλιξης που δεν είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που παρακολουθούμε στη γρίπη» λέει ο Jeffery K. Taubenberger, επικεφαλής του τομέα ιικής παθολογίας και εξέλιξης στο National Institute of Allergy and Infectious Diseases του Μέριλαντ, ο οποίος μελέτησε θύματα της ισπανικής γρίπης, συμπεριλαμβανομένου ενός που είχε βρεθεί θαμμένο στο παγωμένο έδαφος της βορειοδυτικής Αλάσκας πριν από πάνω από 20 χρόνια.
Πώς δρα ο ιός μέσα στον οργανισμό
Ο Covid-19 μεταδίδεται, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε έως τώρα, κυρίως από την επαφή με σταγονίδια που εκτοξεύονται από το φτέρνισμα, την αναπνοή ή τον βήχα ενός ανθρώπου που νοσεί, και τα οποία φέρουν τον ιό.
Συνήθως η μόλυνση αρχίζει στη μύτη. Όταν ο κορονοϊός μπει στο σώμα, πλήττει τα επιθηλιακά κύτταρα που προστατεύουν την αναπνευστική οδό, όπως περιγράφει ο Taubenberger. Εάν ελεγχθεί στο ανώτερο αναπνευστικό, συνήθως ο ασθενής περνά πιο ελαφρά την ασθένεια.
Εάν όμως περάσει στην αναπνευστική οδό και φτάσει περιφερειακά στο βρογχικό δέντρο και τον ιστό των πνευμόνων, τότε μπορεί να προκαλέσει μια πιο σοβαρή εξέλιξη της νόσου. Αυτό συμβαίνει λόγω της βλάβης- που προκαλεί πνευμονία- που δημιουργείται άμεσα από τον ιό αλλά και της δευτερογενούς ζημιάς που προκαλείται από την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στη φλεγμονή.
«Το σώμα σας προσπαθεί αμέσως να επιδιορθώσει τη ζημιά στον πνεύμονα» περιγράφει ο Taubenberger. Πολλά λευκά αιμοσφαίρια, που βοηθούν στον ιστό που έχει υποστεί βλάβη, δρουν άμεσα. «Κανονικά, εάν αυτό εξελιχθεί καλά, η μόλυνση υποχωρεί μόλις σε μερικές ημέρες».
Σε ορισμένες πιο σοβαρές περιπτώσεις κορονοϊού, η προσπάθεια του οργανισμού για αυτoΐαση μπορεί να είναι πολύ δυναμική, με αποτέλεσμα να προκαλείται καταστροφή όχι μόνο των κυττάρων που έχουν μολυνθεί από τον ιό αλλά και υγιούς ιστού, εξηγεί ο Taubenberger.
Η βλάβη στα επιθηλιακά κύτταρα της τραχείας και των βρόγχων μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια των προστατευτικών κυττάρων που παράγουν βλέννα και των «βλεφαρίδων» που απομακρύνουν τη βρομιά και τις αναπνευστικές εκκρίσεις έξω από τους πνεύμονες.
«Δεν έχεις πια τη δυνατότητα να κρατήσεις κάτι μακριά από την κατώτερη αναπνευστική οδό» περιγράφει. Το αποτέλεσμα είναι πως οι πνεύμονες είναι ευάλωτοι σε ενδεχόμενη δευτερεύουσα βακτηριακή λοίμωξη. Πιθανοί «εισβολείς» είναι τα μικρόβια που εντοπίζονται συνήθως στη μύτη και τον λαιμό, αλλά και τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια που αφθονούν στα νοσοκομεία, ειδικά στα υγρά περιβάλλοντα των μηχανημάτων εξαερισμού.
Οι ηλικιωμένοι ασθενείς και οι εξαιρέσεις
Οι δευτερεύουσες βακτηριακές λοιμώξεις αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη απειλή, επειδή μπορούν να σκοτώσουν τα ζωτικά βλαστοκύτταρα της αναπνευστικής οδού, τα οποία δίνουν στον ιστό τη δυνατότητα να ανανεώνεται. Χωρίς αυτά «απλώς δεν μπορείς σωματικά να επιδιορθώσεις τους πνεύμονές σου» καταλήγει ο Taubenberger. Οι πνεύμονες που έχουν υποστεί ζημιά στερούν οξυγόνο από άλλα ζωτικά όργανα, προκαλώντας βλάβη στους νεφρούς, το ήπαρ, τον εγκέφαλο και την καρδιά.
«Όταν νοσήσεις με μια βαριά λοίμωξη, όλα αρχίζουν να καταρρέουν σαν ντόμινο» τόνισε ο David Morens, επιστημονικός σύμβουλος του διευθυντή του National Institute of Allergy and Infectious Diseases. «Περνάς τότε το σημείο καμπής, όλα καταρρέουν και από ένα σημείο και πέρα είναι μη αναστρέψιμη η κατάσταση».
Αυτό το σημείο καμπής πιθανότατα συμβαίνει νωρίτερα στους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους, όπως και στα πειράματα συμβαίνει νωρίτερα στα μεγαλύτερης ηλικίας ποντίκια, όπως λέει ο καθηγητής Μικροβιολογίας και Ανοσολογίας στο University of Iowa Stanley Perlman, ο οποίος μελετά κορονοϊούς εδώ και 38 χρόνια.
Ωστόσο υπάρχουν και περιπτώσεις νεαρότερων ασθενών, οι οποίοι υπέκυψαν στην ασθένεια. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του 34χρονου Li Wenliang, του Κινέζου οφθαλμίατρου που από τους πρώτους είχε προειδοποιήσει για τον νέο ιό στην Ουχάν. Ο 34χρονος πέθανε τον περασμένο μήνα παρότι είχε λάβει αντισώματα, αντι-ιικά, αντιβιοτικά και οξυγόνο, και είχε συνδεθεί με τεχνητό πνεύμονα.
Κάποιοι άνθρωποι πιθανώς να είναι πιο ευάλωτοι για γενετικούς λόγους. Ενδεχομένως, σύμφωνα με τον Taubenberger, επειδή έχουν σε μεγαλύτερη αφθονία τους υποδοχείς πρωτεΐνης στα επιθηλιακά κύτταρα του αναπνευστικού τους, τα οποία βάζει στο στόχαστρό του ο ιός.
Είναι επίσης πιθανό ορισμένοι άνθρωποι να έχουν κάποιου βαθμού ανοσοανεπάρκεια ή να επηρεάζονται από άλλους παράγοντες που σχετίζονται με υποκείμενα νοσήματα.
