Δύο από τα οξέα προβλήματα «Περιβάλλοντος και Ενέργειας» που έχουμε είναι τα εξής: Πρώτον, έχοντας πολύ πρόσφατα εγκαταλείψει εγχώριες τρέχουσες ενεργειακές πηγές όπως ο λιγνίτης, και αποστρεφόμενοι άλλες δυνητικές όπως η πυρηνική ενέργεια αλλά και το σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο (όχι όμως και τις εισαγωγές των τελευταίων…), χρειάζεται να αναπτύξουμε και την τελευταία θερμίδα οποιασδήποτε άλλης εντόπιας ενεργειακής πηγής διαθέτει η χώρα.
Το δεύτερο πρόβλημα, η διαχείριση των απορριμμάτων. Η Ελλάδα κατατάσσεται στις χαμηλότερες θέσεις της Ε.Ε.-28 στην ανακύκλωση αποβλήτων. Εμμένει επίσης στην πρακτική της ταφής σχεδόν του 95% των αποβλήτων, προκαλώντας ένα ατελείωτο πρόβλημα ρύπανσης.
Περισσότερα από 20 νησιά δεν έχουν καν ανακύκλωση, 19 νησιά στο Αιγαίο έχουν ακόμα χωματερές. Αυτή η κατάσταση έχει επισύρει καταδικαστικές αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε., και η χώρα κατέβαλε το 2018 περίπου 24 εκατομμύρια ευρώ. Θα διερωτηθείτε τι ανάγκη έχουμε από στατιστικές όταν οι ίδιοι βλέπουμε με τα μάτια μας (αφού τους δημιουργήσαμε!) σωρούς σκουπιδιών στην Πελοπόννησο, στη Σαλαμίνα, στην Αίγινα, στην Κέρκυρα, στη Ζάκυνθο και σε πολλά άλλα μέρη με επίσημες ή παράνομες χωματερές και τα ακόμη και θανατηφόρα δυστυχήματα που προκαλούνται εκεί – και βέβαια στην «εμβληματική» πια Φυλή. Από χρόνια λέω σε όποιον θέλει να ακούσει ότι μία χώρα που δεν μπορεί να λύσει το θέμα των απορριμμάτων της, δεν είναι σε θέση να λύσει και κανένα άλλο.
Οι σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες θέτουν ως βασική προτεραιότητα την πρόληψη της δημιουργίας σκουπιδιών και τη μείωση των ποσοτήτων τους μέσω της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης. Ακολουθούν η κάθε είδους ανάκτηση υλικών και ενέργειας και στο τέλος ένα μικρό ποσοστό θα πρέπει να καταλήγει στο περιβάλλον. Και όταν τελικά οι στόχοι μεταφράζονται σε αριθμούς, οι οδηγίες προστάζουν ότι η ανάκτηση των απορριμμάτων πρέπει να φτάνει το 65% με 70% και να διαχειριζόμαστε πλέον μόνο ένα ποσοστό 30% με 35%.
Συγκεκριμένα, η οδηγία 2010/75/EU ορίζει τους όρους που διέπουν ακριβώς την παραπάνω διαδικασία waste-to-energy. Επιπλέον, υπάρχουν ευρωπαϊκές βέλτιστες πρακτικές με πρόσφατη την BAT Commission Implementing Decision (EU) 2019/2010 της 12ης Νοεμβρίου 2019, η οποία θεσμοθετεί τα συμπεράσματα ως προς τις βέλτιστες πρακτικές στο πλαίσιο του Κεφ. ΙΙ της παραπάνω οδηγίας.
Για όσους δεν γνωρίζουν, που όμως δεν πρέπει πια να είναι και πολλοί όσο περισσότερο ταξιδεύουμε ή απλώς πληροφορούμαστε μέσω ΜΜΕ, Google, Instagram κ.λπ., η λύση που ακολουθείται διεθνώς είναι ακριβώς (α) ο διαχωρισμός και η ανακύκλωση των απορριμμάτων και (β) η θερμική επεξεργασία μόνο του υπολοίπου για συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) (waste-to-energy).
Ενδεικτικά παρουσιάζουμε παραδείγματα σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία στο κέντρο του Βερολίνου, του Μονάχου κ.λπ., η Αυστρία με τη μονάδα Spittelau του διάσημου καλλιτέχνη και αρχιτέκτονα Friedensreich Hundertwasser στο κέντρο της Βιέννης, η Γαλλία με το Issy les Moulineaux στο κέντρο του Παρισιού, η Ελβετία στο κέντρο της Ζυρίχης, η Δανία με τη μονάδα Amager Bakke στο κέντρο της Κοπεγχάγης, συνδυαζόμενης με κέντρο σκι με τεχνητό χιόνι, η Σουηδία στο Malmö, το Αμστερνταμ με την πρώτη μονάδα να λειτουργεί το 1919, την Ισπανία με τρεις γραμμές στη Βαρκελώνη κ.λπ. Στο Κάπρι της Ιταλίας κρατούν μόνο το οργανικό υπόλειμμα, τα υπόλοιπα στέλνονται στη Νάπολη, ώστε να μη «σπαταληθεί» χώρος στο νησί. Παρόμοια στοιχεία παρουσιάστηκαν και κατά την επίσκεψη αντιπροσωπείας του φορέα διαχείρισης αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας στο Παρίσι, έπειτα από πρόσκληση της γαλλικής πρεσβείας, με στόχο την επίσκεψη σε μονάδες ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων και την υιοθέτηση καλών πρακτικών.
Πρόσφατα, στις 25 Νοεμβρίου η Commission ενέκρινε ως μη αντιβαίνουσα στους κανόνες ανταγωνισμού, απευθείας επιχορήγηση 90,8 εκατ. από τα διαρθρωτικά ταμεία για μονάδα waste-to-energy στη Σόφια για παραγωγή θερμότητας και Η.Ε. με καύσιμο μη ανακυκλώσιμα αστικά απόβλητα. Επίσης, αν και εκτός Ε.Ε., ακριβώς παρόμοια μονάδα στο Βελιγράδι χρηματοδοτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου από την EBRD και το TaiwanICDF Development Fund (!).
Συνολικά στην Ευρώπη λειτουργούν σήμερα 492 μονάδες waste-to-energy (στοιχεία CEWEP, πλην μονάδων καύσης επικίνδυνων αποβλήτων) τροφοδοτούμενες με 96 εκατομμύρια τόνους (ήδη προ-διαλεγμένων) απορριμμάτων.
Ως προς τις σύγχρονες μεθόδους, 84% των μονάδων που λειτουργούν διεθνώς χρησιμοποιούν τη μεθοδολογία stepped grade, 12% τη fluidized bed, ενώ η πυρόλυση και η αεριοποίηση καλύπτουν περίπου 4% της αγοράς.
Επομένως όχι μόνο υπάρχει διαθέσιμη τεχνολογία και νομοθεσία waste-to-energy αλλά η πρακτική αυτή εφαρμόζεται ευρέως – και μάλιστα με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ακόμη και εκτός Ε.Ε. Δεν παράγεται μεθάνιο, η διαδικασία ανάκτησης της ενέργειας ισοδυναμεί με ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (ΑΠΕ), ενώ ανακτώνται ο σίδηρος και τα μέταλλα, που αλλιώς δεν θα ανακυκλώνονταν, που περιέχουν τα σκουπίδια παράγοντας π.χ. νέα προϊόντα όπως χυτά αλουμινίου (χυτά από ΧΥΤΑ!) για την αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά και αδρανή για τις κατασκευές – για να μην αναφέρουμε και τη μείωση εξαγωγής απορριμμάτων σε χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Σε όρους κυκλικής οικονομίας, τα απορρίμματα ανακυκλώνονται ως ενέργεια, θερμική και ηλεκτρική, μειώνοντας την κατανάλωση πρωτογενών υλικών.
Το waste-to-energy δεν ανταγωνίζεται την ανακύκλωση, αλλά συμβαδίζει και υποστηρίζει την ανακύκλωση υψηλής ποιότητας. Οπως είδαμε, οι περισσότερες χώρες με πολύ μεγάλα ποσοστά ανακύκλωσης –όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ολλανδία– έχουν επίσης υψηλά ποσοστά waste-to-energy ως «καταβόθρα» για τους ρύπους και με τον τρόπο αυτό έχουν μειώσει την υγειονομική ταφή σχεδόν στο μηδέν.
Με διαχωρισμό και ανακύκλωση των απορριμμάτων και στη συνέχεια θερμική επεξεργασία μόνο του υπολοίπου για παραγωγή θερμότητας και Η.Ε. θα λύναμε ταυτόχρονα τα δύο προβλήματά μας (απορρίμματα, έλλειψη πρωτογενών πηγών ενέργειας) – εις βάρος, βέβαια, του… τοτέμ της Φυλής (μας).
Η εταιρεία μας δέχεται, ιδίως τους τελευταίους μήνες, αιτήματα ξένων επενδυτών που ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε ανακύκλωση και θερμική επεξεργασία απορριμμάτων για παραγωγή ενέργειας σε πολλές περιοχές της χώρας, ενώ μάλιστα μία τέτοια περίπτωση σε συγκεκριμένο ελληνικό νησί έχει περιληφθεί στο «Πλαίσιο συνεργασίας 2020-2022 σε βασικούς τομείς» που υπεγράφη τον Οκτώβριο μεταξύ Ελλάδας και Κίνας.
Elementary, dear Watson, θα έλεγε ο Sherlock Holmes, μη διανοούμενος βέβαια ότι σε μία χώρα με εμπειρία 38 ετών πλήρους εντάξεως στην Ε.Ε. θα υπήρχαν ακόμη σημαντικά εμπόδια και δεν θα είχε βρεθεί τρόπος εφαρμογής των σχετικών ευρωπαϊκών οδηγιών και πρακτικών.
Προσπαθούμε να εξηγήσουμε στους υποψήφιους επενδυτές μας ότι έχουμε μεν επιτρέψει την καύση των νεκρών αλλά στα απορρίμματα υπάρχει ακόμη η νοοτροπία της δημόσιας διαχείρισης («κάτω τα χέρια απ’ τα σκουπίδια του λαού»;). Επίσης ότι και ενώ στην ελληνική νομοθεσία –με βάση το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) του 2015 «η ανάκτηση ενέργειας αποτελεί συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια κάθε άλλου είδους ανάκτησης», πέντε σελίδες παρακάτω υπάρχει σαφής απαγόρευση:
«Μέθοδοι θερμικής ανάκτησης ενέργειας δευτερογενών στερεών καυσίμων όπως η καύση, η αεριοποίηση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση Plasma κ.ά. θεωρούνται διεργασίες υψηλής περιβαλλοντικής όχλησης και βάσει της αρχής της προφύλαξης δεν ενδείκνυνται από τον παρόντα σχεδιασμό».
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι λίγες υπάρχουσες σύγχρονες ελληνικές μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων (ΜΕΑ) σταματούν στην πρώτη φάση επεξεργασίας. Ακόμη και η ΜΕΑ στερεών αποβλήτων Περιφέρειας Ηπείρου που εγκαινιάσθηκε φέτος αποτελεί μεν «καλή πρακτική» σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), αλλά απλώς επιτυγχάνει μηχανική-βιολογική επεξεργασία σύμμεικτων αποβλήτων με ανάκτηση ανακυκλώσιμων και παραγωγή κομπόστ και εκμετάλλευση βιοαερίου, χωρίς να προχωρεί στην παραγωγή Η.Ε. Δυστυχώς, μάλιστα, ούτε ο πολύ πρόσφατος νόμος «Ν. 4643/2019 περί απελευθέρωσης αγοράς ενέργειας κ.λπ.» ασχολήθηκε με σταθμούς παραγωγής Η.Ε. από απορρίμματα παρά μόνο από αέρια εκλυόμενα από χώρους υγειονομικής ταφής και εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, καθώς και βιοαέριο από την αναερόβια χώνευση κλάσματος αποβλήτων και την οργανική ιλύ/λάσπη βιολογικών καθαρισμών.
Ελπίζω να είναι πια προφανές ότι πρέπει και στη χώρα μας να επιτραπεί νομοθετικά η θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα θα χρειασθεί κατάλληλη χωροθέτηση, δηλ. ελαχιστοποίηση όχλησης σε συνδυασμό με πρόσβαση σε προδιαλογημένη πρώτη ύλη, π.χ. σε συνδυασμό με τις 17 νέες μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων που ανακοίνωσε στις 30 Δεκεμβρίου ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης. Συμπληρωματικά πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες και να απλοποιηθεί η αδειοδότηση.
* Ο κ. Bασίλης Nικολετόπουλος είναι ιδρυτής της συμβουλευτικής εταιρείας στον χώρο της ενέργειας και των μεταλλείων Natural Resources PC.
