Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης: Η άγνωστη αιτία της άνοιας

Η άνοια είναι ένα σύμπτωμα που μπορεί να έχει πολλές αιτίες. Η πιο γνωστή είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες. Εκείνη, όμως, που γνωρίζει λιγότερο ο κόσμος είναι μία πάθηση που λέγεται υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης.

Κοινό γνώρισμα των παθήσεων που προκαλούν άνοια, είναι ότι βλάπτουν τα κύτταρα του εγκεφάλου ή τις συνδέσεις τους, εξηγεί ο νευροχειρουργός Δημήτριος Κομπόγιωργας, επιστημονικός συνεργάτης του Νοσοκομείου Υγεία. Επειδή η νόσος Αλτσχάιμερ είναι με διαφορά η συχνότερη αιτία άνοιας, πολλοί συσχετίζουν λανθασμένα τους δύο όρους. Στην πραγματικότητα, όμως, η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η αιτία και η άνοια το αποτέλεσμα.

Σε κάθε περίπτωση, όταν ένας άνθρωπος αναπτύξει άνοια, παρουσιάζει μείωση σε λειτουργίες του εγκεφάλου του, όπως:

• Στη μνήμη
• Τη σκέψη
• Τη συμπεριφορά κ.λπ.

«Οι ασθενείς μπορεί επίσης είναι συγχυτικοί να έχουν υπνηλία, κατάθλιψη, άγχος, ή να θυμώνουν εύκολα. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής τόσο των ιδίων, όσο και των οικογενειών τους», λέει.

Μολονότι, όμως, η νόσος Αλτσχάιμερ δεν είναι αναστρέψιμη, υπάρχουν άλλες αιτίες άνοιας που μπορούν να θεραπευτούν – και μάλιστα χειρουργικά. Τέτοιες αιτίες είναι:

• Οι όγκοι του εγκεφάλου
• Τα αιματώματα εγκεφάλου
• Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης

Τι είναι ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης

Στον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης παρατηρείται παθολογική συσσώρευση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό είναι ένα διαυγές, άχρωμο υγρό, το οποίο φυσιολογικά περιβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό (στη σπονδυλική στήλη), παρέχοντας τους προστασία, στήριξη και θρέψη.

Στον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης οι ασθενείς έχουν αυξημένο εγκεφαλονωτιαίο υγρό στις κοιλότητες του εγκεφάλου (λέγονται κοιλίες) χωρίς όμως αύξηση της πίεσής του. Ωστόσο οι κοιλίες διογκώνονται από το περιττό υγρό και προκαλούνται μερικά ή όλα τα παρακάτω συμπτώματα:

• Δυσκολία στη βάδιση
• Επεισόδια ακράτειας ούρων
• Άνοια με διαταραχή της μνήμης

Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί ασθενείς με υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης νιώθουν ότι τα πόδια τους “κολλάνε” στο πάτωμα όταν περπατούν», λέει ο κ. Κομπόγιωργας.

Τα συμπτώματα αυτά συχνά αποδίδονται λανθασμένα στο γήρας. Αυτό όμως καθυστερεί τη διάγνωση μίας ασθένειας η οποία μπορεί να διαγνωστεί με ακρίβεια και να θεραπευτεί αποτελεσματικά. Όταν, μάλιστα, ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης συνυπάρχει με τη νόσο Αλτσχάιμερ ή τη νόσο Πάρκινσον, η διάγνωση δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο. Και αυτό επιβαρύνει ιδιαίτερα την κατάσταση και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης παρατηρείται συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα. Μπορεί όμως να αναπτυχθεί και σε νεότερους ασθενείς (έπειτα, π.χ., από κάποιον τραυματισμό στον εγκέφαλο).

Η διάγνωση

Η διάγνωση του υδροκέφαλου φυσιολογικής πίεσης γίνεται με βάση την κλινική εξέταση, το ιστορικό του ασθενούς, τα ευρήματα απεικονιστικών εξετάσεων και με εξειδικευμένες εξετάσεις εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Η μελέτη του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μπορεί να γίνει με προηγμένα συστήματα, όπως το σουηδικό σύστημα Likvor Celda. Το σύστημα αυτό αποτελεί την τελευταία λέξη της ψηφιακής ιατρικής τεχνολογίας στη μελέτη του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Η χώρα μας ήταν η έβδομη στον κόσμο όπου τοποθετήθηκε. Με τη βοήθειά του, ο γιατρός αξιολογεί την πίεση και την κυκλοφορία του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, καθώς και την λειτουργία της βαλβίδας που τοποθετείται στον εγκέφαλο για να αντιμετωπιστεί η πάθηση.

Η αντιμετώπιση

Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Σκοπός των επεμβάσεων είναι να παροχετευθεί το περιττό εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να βελτιωθεί η βάδιση, η ακράτεια και η άνοια, επομένως η ποιότητα ζωής των ασθενών. Όπως εξηγεί ο κ. Κομπόγιωργας, οι σύγχρονες χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται είναι:

• Η τοποθέτηση μαγνητικά ρυθμιζόμενων βαλβίδων εγκεφάλου
• Η ενδοσκοπική διάνοιξη οδού ροής του εγκεφαλονωτιαίου υγρού

Η βαλβίδα εγκεφάλου είναι μια μικρή ιατρική συσκευή που περιλαμβάνει:

• Δύο τμήματα σωλήνα μικρής διαμέτρου, κατασκευασμένου από ειδική σιλικόνη
• Μία βαλβίδα υψηλής τεχνολογίας που ελέγχει τη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού

Η τοποθέτηση του συστήματος αυτού γίνεται κάτω από το δέρμα (υποδορίως). Το ένα άκρο του σωλήνα τοποθετείται συνήθως σε μία κοιλότητα (κοιλία) του εγκέφαλου και το άλλο στην κοιλιά του ασθενούς.

Ωστόσο το πρώτο άκρο μπορεί να τοποθετηθεί και στη μέση (οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής στήλης) του ασθενούς, ώστε να παροχετεύεται το υγρό από την πλάτη. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείται ειδική βαλβίδα, η οποία ρυθμίζει τη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μέσω της βαρύτητας, αναλόγως με τη θέση του σώματος του ασθενούς. Η βαλβίδα αυτή λέγεται Miethke gravitational valve.

«Επιπροσθέτως, πραγματοποιείται τοποθέτηση ειδικής συσκευής (Miethke sensor reservoir), με την οποία δίνεται η δυνατότητα στον ιατρό να μετρά την πίεση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού με τηλεμετρία, δηλαδή μη-επεμβατικά», προσθέτει ο κ. Κομπόγιωργας.

Και καταλήγει: «Η ιατρική εξειδίκευση σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές δυνατότητες του σύγχρονου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού προσφέρουν στους ασθενείς ένα ολοκληρωμένο και ασφαλές περιβάλλον για τη σωστή διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία τους».