Άλλωστε, η πρόσφατη διάκρισή του, ούτε τυχαία είναι, μα ούτε και η πρώτη, αφού οι Αρχάνες είναι βραβευμένες και για την οικιστική τους ανάπτυξη. Ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό καλαίσθητων σπιτιών, μουσείων με ευρήματα των Μινωικών – Βυζαντινών χρόνων και εκθέματα λαογραφικής τέχνης, κτιρίων εξαιρετικής αρχιτεκτονικής και βυζαντινών εκκλησιών.
Η πολύχρωμη αυτή κωμόπολη είναι χτισμένη σε υψόμετρο 400 μέτρων, στο βορειοανατολικό άκρο της κοιλάδας του Γιούχτα και συνδέεται με το Ηράκλειο με δρόμο μήκους 16χλμ. Εκεί, στις Αρχάνες ανακαλύφθηκε ένα από τα αρχαιότερα πατητήρια στον κόσμο, ενώ η περιοχή εξακολουθεί να παράγει εκλεκτό – και βραβευμένο – κρασί. Στην περιοχή των Αρχανών, αξιόλογες είναι οι πηγές Ασωμάτου, Ξερής Καράς, Βαθυπέτρου και Καρνάρι πίσω στην δυτική απόκρημνη πλευρά του Γιούχτα.
