Πώς είναι η ζωή στο πιο απομακρυσμένο νησί του κόσμου

Ένα νησάκι στο κέντρο του νότιου Ατλαντικού Ωκεανού που η απόστασή του από την πλησιέστερη στεριά, τον κοντινότερο πολιτισμό, τρομάζει με τα νούμερά της. Είναι πάνω από 2.000 χιλιόμετρα μακριά από… οπουδήποτε.

Ακόμα καλύτερα, ή χειρότερα, ανάλογα πώς το βλέπει κανείς, δεν υπάρχει αεροδρόμιο εδώ! Μόνο με καράβι φτάνεις, αν κι αυτό το τελευταίο είναι σχετικά συζητήσιμο.

Γιατί βλέπετε όλα τα ταξίδια για το νησί πρέπει να εγκριθούν πρώτα από το συμβούλιό του! Μπαίνεις στην επίσημη ιστοσελίδα του και κάνεις αίτηση, περιμένοντας καρτερικά την απάντηση.

Καρτερικά γιατί δεν θα βρεις Wi-Fi εδώ, παρά αυτές τις παλιές dial-up συνδέσεις της δεκαετίας του 1990.

Πρέπει να το θες πολύ για να επισκεφτείς το Τριστάν ντα Κούνια, που αν σας θυμίζει κάτι είναι από το όνομα του πορτογάλου εξερευνητή Τριστάο ντα Κούνια που το πρωτοείδε το 1506.

Εξίσου παράξενο είναι και το καθεστώς του. Είναι βλέπετε βρετανική υπερπόντια κτήση, προσαρτημένη στα εδάφη της Αγίας Ελένης του Ηνωμένου Βασιλείου, γεγονός που μετατρέπει αυτούς τους 245 νοματαίους σε βρετανούς πολίτες.

Όχι ότι είναι κοντά στην Αγία Ελένη βέβαια, καθώς απέχουν 3.500 χιλιόμετρα…

Ένα νησί χαμένο στο μπλε του ωκεανού

Το Τριστάν είναι ένα ενεργό ηφαιστειογενές νησί με σπάνια χλωρίδα και πανίδα. Κατοικείται από 245 βρετανούς πολίτες που ζουν στον πιο απομακρυσμένο οικισμό της οικουμένης, το Εδιμβούργο των Εφτά Θαλασσών.

Αυτό μας λέει ο επίσημος ιστότοπος της νήσου, ο μόνος τρόπος επικοινωνίας με τους γηγενείς. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μικρή συστάδα νησιών, στην οποία μόνο το Τριστάν ντα Κούνια είναι κατοικημένη.

Το αρχιπέλαγος αποτελείται από τα τρία προστατευμένα, λόγω της σπάνιας άγριας ζωής τους, Νησιά του Αηδονιού (Nightingale Islands), την Απρόσιτη Νήσο (Inaccessible Island) και τη Νήσο Γκαφ (Gough Island), που φιλοξενεί έναν μετεωρολογικό σταθμό της Νότιας Αφρικής με ελάχιστο προσωπικό.

Το Γκαφ απέχει βέβαια κοντά 400 χιλιόμετρα από το Τριστάν. Το οποίο είναι και το μεγαλύτερο του συμπλέγματος, με διάμετρο 11 χιλιομέτρων και επιφάνεια 98 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Και παρά το γεγονός ότι είναι τμήμα της αλλοτινής Βρετανικής Αυτοκρατορίας, έχει το δικό του Σύνταγμα.

Μιλώντας για τη θέση του στον χάρτη, απέχει 2.400 χιλιόμετρα από τις ακτές της Νότιας Αφρικής, 2.160 χιλιόμετρα από την Αγία Ελένη και 3.500 χιλιόμετρα από τα Νησιά Φόκλαντ. Ο μόνος τρόπος να έρθεις εδώ, έχοντας πάρει πρώτα άδεια από το συμβούλιο του Τριστάν, είναι από τη Νότια Αφρική. Παλεύοντας με τα κύματα για έξι ολόκληρες μέρες.

Στρατηγική σημασία, ηφαιστειακές εκρήξεις και… ατομική βόμβα

Το να θαλασσοδέρνεσαι στις θάλασσες που το περιβάλλουν είναι κοινός τόπος. Αυτό έπαθε εξάλλου και ο Τριστάο ντα Κούνια, το είδε το 1506 αλλά δεν κατάφερε λόγω της κακοκαιρίας να πατήσει στις ακτές του. Πρόλαβε ωστόσο να του δώσει το όνομά του, έστω και από απόσταση.

Κάπου 150 χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1643 συγκεκριμένα, το εντόπισε πλήρωμα καραβιού της Ολλανδικής Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών και έφτιαξε μέσα σε 25 χρόνια τους πρώτους χάρτες του αρχιπελάγους.

Ήταν όμως μια γαλλική κορβέτα αυτή που θα εξερευνούσε λεπτομερώς τις θάλασσες του Τριστάν κατά το 1767 και μερικά χρόνια αργότερα ένας γάλλος βιολόγος θα έκανε και την πρώτη μελέτη της χλωρίδας και της πανίδας του.

Το 1777, ο δαιμόνιος έμπορος Γουίλιαμ Μπολτς έμπηξε μια αυτοκρατορική σημαία στο νησί, διεκδικώντας το για λογαριασμό της Αυστρίας. Της Αυτοκρατορικής Ασιατικής Εταιρίας της Τριέστης και της Αμβέρσας, αν προτιμάτε, όπως ήταν γνωστή η Αυστριακή Εταιρία Ανατολικών Ινδιών.

Θορυβημένοι από το γεγονός, οι Βρετανοί ανακοίνωσαν το 1786 πως σκοπεύουν να αποικίσουν τα νησιά του Νοτίου Ατλαντικού, που άρχισαν να διαδραματίζουν σημαντικότερο στρατηγικό ρόλο. Σαν να μην έφταναν αυτά για τους Βρετανούς, το 1810 εμφανίστηκε μαγικά στο νησί και ο πρώτος του κάτοικος!

Ήταν ένας Αμερικανός από τη Μασαχουσέτη, ονόματι Τζόναθαν Λάμπερτ, που ανακήρυξε επισήμως τα νησιά ως ιδιοκτησία του και τα μετονόμασε σε Νησιά Αναψυχής (Islands of Refreshment).

Δυο ακόμα Αμερικανοί, κι ένας τρίτος αργότερα, έφτασαν εδώ, μέχρι το 1812 όμως οι 3 από τους 4 ήταν νεκροί. Ο τέταρτος παρέμεινε ως αγρότης στο Τριστάν και είδε το Ηνωμένο Βασίλειο να το προσαρτά τον Αύγουστο του 1816, κυβερνώντας το από την Αποικία του Ακρωτηρίου, που έδρευε στη Νότια Αφρική.

Ο λόγος για την προσάρτηση, ιστορικός: ο Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν φυλακισμένος στην Αγία Ελένη και οι Άγγλοι ανησυχούσαν πως το Τριστάν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους Γάλλους ως βάση για κάποια επιχείρηση απελευθέρωσής του!

Η σημασία του έγινε μονομιάς στρατηγική, καθώς καταλαμβάνοντάς το απέκοβαν και τους Αμερικανούς, που το είχαν χρησιμοποιήσει ως βάση για τις ναυτικές επιχειρήσεις τους κατά τον Αγγλο-Αμερικανικό Πόλεμο του 1812-1815.

Παρά το γεγονός ότι οι Άγγλοι το εγκατέλειψαν ξαφνικά το 1817, άφησαν πίσω τους μια μικρή φρουρά. Η οποία έγινε με τον καιρό ο πρώτος μόνιμος πληθυσμός του νησιού. Όταν το κατέλαβε κάποια στιγμή μια ομάδα βρετανών πεζοναυτών(!), βρήκε εκεί 22 άντρες και 3 γυναίκες, μεταξύ αυτών και μερικούς ιταλούς ναύτες που είχαν ναυαγήσει.

Τώρα, στα μέσα του 19ου αιώνα, το Τριστάν ήταν γνωστό ως βάση για τους φαλαινοθήρες του Νοτίου Ατλαντικού. Η διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ όμως το 1869 και η γέννηση των ατμοκίνητων πλοίων απομόνωσαν το νησί, καθώς δεν χρειάζονταν πια ενδιάμεσοι σταθμοί για τα υπερατλαντικά ταξίδια.

Η σχέση του νησιού με τους Βρετανούς δεν ανακόπηκε ποτέ. Το όνομα του βασικού οικισμού, αυτό το «Εδιμβούργο των Εφτά Θαλασσών», δόθηκε εξάλλου προς τιμήν του πρίγκιπα Άλφρεντ (Δούκας του Εδιμβούργου), που επισκέφτηκε το 1867 το νησί. Λίγο αργότερα, το 1875, το αρχιπέλαγος προστέθηκε ξανά στο βρετανικό Στέμμα.

Η ζωή ήταν δύσκολη όμως εκεί και η βρετανική κυβέρνηση προσφέρθηκε να εκκενώσει το νησί από τον μόνιμο πληθυσμό του το 1907. Οι κάτοικοι του Τριστάν αρνήθηκαν και συνάντησαν τη μήνη των Βρετανών, που υποσχέθηκαν να τους αφήσουν στην τύχη τους.

Και πράγματι έτσι έγινε. Την επόμενη φορά που θα σταματούσε πλοίο στο νησί θα ήταν το 1919, όταν οι Άγγλοι είπαν να ενημερώσουν τους ντόπιους για την έκβαση του Α’ Παγκοσμίου! Οι οποίοι ελάχιστη επαφή θα είχαν με άλλους ανθρώπους ως το 1938, όταν ενημερώθηκαν πως το νησί τους ήταν πια υπερπόντια κτήση του Στέμματος, με επίσημο όνομα Αγία Ελένη, Ασενσιόν και Τριστάν ντα Κούνια.

Στον Β’ Παγκόσμιο μετατράπηκε σε ναυτική βάση του Βασιλικού Ναυτικού για την παρακολούθηση των γερμανικών υποβρυχίων. Κι έτσι απέκτησε το νησί τις μεγάλες εγκαταστάσεις του, όπως το σχολείο και το ιατρικό κέντρο του.

Τον Οκτώβριο του 1961, έκρηξη ηφαιστείου ανάγκασε τους 264 ντόπιους να μπουν στις βάρκες και να αποβιβαστούν στα Νησιά του Αηδονιού, όπου και διασώθηκαν από ολλανδικό επιβατικό πλοίο. Έζησαν 2 χρόνια στην Αγγλία και επέστρεψαν το 1963 στο Τριστάν, καθώς το Εδιμβούργο των Εφτά Θαλασσών είχε μείνει άθικτο από τη μανία του ηφαιστείου.

Τον Μάιο του 2006 έμαθαν με τρόμο οι κάτοικοι πως οι φήμες δεκαετιών ήταν τελικά αληθινές: οι ΗΠΑ είχαν πυροδοτήσει πράγματι μια ατομική βόμβα κοντά στο νησί το 1958. Δεν ενημέρωσαν κανέναν, ούτε και λήφθηκε κάποια μέριμνα για τους κατοίκους.

Πώς είναι η ζωή στο Τριστάν

Σαν ταξίδι σε έναν χρόνο που μοιάζει να σταμάτησε, μας λένε πως η καθημερινότητα στο Τριστάν. Εφηβικοί χοροί διοργανώνονται τα Σαββατόβραδα στην κοινοτική λέσχη και η τηλεόραση έχει μόνο δύο κανάλια να διαλέξεις.

Οι κάτοικοι είναι όμως πολύ φιλόξενοι, ένα είδος φιλοξενίας που έχει χαθεί πια από τον κόσμο. Δεν υπάρχουν βλέπετε ξενοδοχεία στο Τριστάν. Η διαμονή γίνεται είτε σε αυτοσυντηρούμενα καταλύματα, όπου ο τουρίστας πρέπει να νοιαστεί για όλα μόνος του, είτε στα σπίτια των ντόπιων.

Έτσι γίνονται και οι μεταφορές, με τα αυτοκίνητα των κατοίκων και την καλή τους διάθεση. Ένα λεωφορείο που σε πήγαινε σε ένα μικρό τμήμα του νησιού έχει σταματήσει να λειτουργεί εδώ και χρόνια. Όλα όμως εδώ είναι διαφορετικά.

Οι προμήθειες από τον έξω κόσμο λαμβάνουν χώρα μόλις 8 φορές τον χρόνο, όταν εμπορικά πλοία φεύγουν από το πολυσύχναστο λιμάνι του Κέιπ Τάουν για το δύσκολο ταξίδι ως το Τριστάν. Το οποίο ξεχωρίζει από μακριά από το επιβλητικό ηφαίστειο που έχει στο κέντρο του, με την κορυφή του να ξεπερνά τα 2.000 μέτρα.

Το Γκαφ και η Απρόσιτη Νήσος περιλαμβάνονται στα μνημεία της UNESCO από το 1995 και η σπανιότατη άγρια ζωή τους προστατεύεται.

Ο κυβερνήτης της υπερπόντιας αυτής κτήσης ζει στην Αγία Ελένη και στο Τριστάν αντιπροσωπεύεται από έναν αρμοστή. Ο οποίος συνεργάζεται με το εντεκαμελές νησιωτικό συμβούλιο για όλα τα τρέχοντα ζητήματα.

Ο κόσμος ζει από την καλλιέργεια της πατάτας κυρίως και το άφθονο ψάρι της περιοχής. Όταν περνάνε τα μεγάλα ψαράδικα, οι ντόπιοι εξάγουν αστακούς και καραβίδες. Λεφτά βγάζουν όμως και από τα γραμματόσημά τους, που είναι άγιο δισκοπότηρο για τους συλλέκτες. Κι όλα αυτά πάντα υπό το άγρυπνο βλέμμα των άλμπατρος, που τα συναντάς παντού στο νησί.

Τα καράβια δεν μπορούν να δέσουν στο μικρό λιμάνι, κι έτσι κατεβαίνεις από μια ανεμόσκαλα στη βάρκα που σε περιμένει. Και τι κάνεις άραγε εκεί άμα φτάσεις;

Μην περιμένεις νυχτερινή ζωή, εστιατόρια και αίθουσες τέχνης. Μια παμπ έχει όλη κι όλη, «Άλμπατρος» τη λένε χαρακτηριστικά, που παραμένει ανοιχτή μερικές ώρες τη μέρα. Κι ένα μαγαζί που πουλά τα πάντα, από τρόφιμα μέχρι σιδηρικά και εργαλεία.

Για να φας τη λιχουδιά του νησιού, την καραβίδα, θα πρέπει να μείνεις στο σπίτι κάποιου ντόπιου και να φιλοτιμηθεί να σε φιλέψει. Κι αυτό συνήθως γίνεται. Καραβίδες και κρέας δεν θα βρεις στο εμπορικό μαγαζί του νησιού, καθώς όσα πέσουν στα χέρια του τα κρατάει για τους ντόπιους. Όσους δεν έχουν τις δικές τους αγελάδες και κότες δηλαδή.

Από δραστηριότητες, έχει ένα μικρό γήπεδο του γκολφ και άφθονες διαδρομές πεζοπορίας φυσικά, καθώς το φυσικό περιβάλλον είναι απαράμιλλης ομορφιάς. Απομόνωση και χαλάρωση προσφέρει το νησί, που δεν ζει από τον τουρισμό ούτε κάνει προσπάθειες να βελτιώσει τις υπηρεσίες του.

Εδώ θαυμάζεις τους πιγκουίνους που βολτάρουν στον Οικισμό, όπως αποκαλούν οι ντόπιοι το αλλιώτικο αυτό Εδιμβούργο, και απολαμβάνεις το τσάι σου συνομιλώντας με τους κατοίκους στο τουριστικό γραφείο, που είναι ταυτοχρόνως και μουσείο και καφενείο.

Μόνο στερλίνες περνούν εδώ και τράπεζα για συνάλλαγμα δεν θα βρεις. Ο επισκέπτης πρέπει να έχει αρκετές πάνω του, καθώς λάθη στον υπολογισμό δεν χωρούν. Αν ξεμείνεις, ξέμεινες.

Γι’ αυτό είναι πάντα καλή ιδέα να φέρεις μαζί σου και μερικά δωράκια για τους ιδιοκτήτες του σπιτιού που θα μείνεις. Και κάναν νησιώτη ακόμα. Αυτοί είναι οι άνθρωποί σου για όσο αποφασίσεις να μείνεις (εσύ ή ο καιρός) και η ζωή σου θα συνδεθεί άρρηκτα μαζί τους. Καράβι για να σε πάρει δεν θα περάσει άλλωστε όποτε το θελήσεις.

Όπως μας λένε όσοι έχουν πάει, όπως ο Andy Isaacson του «National Geographic Traveler» το 2014, θα συναντήσεις τέτοια φιλοξενία που θα σε σκλαβώσει. Και θα θες να την ανταποδώσεις, αλλά δεν θα βρίσκεις με τι να την ανταποδώσεις!

Και ανταπόδοση είναι εδώ ό,τι δεν υπάρχει στο νησί, απλά πράγματα όπως νόστιμες λιχουδιές και προϊόντα περιποίησης…